معناشناسي «وجود» در فلسفۀ سهروردي (تأملي در نظريۀ اصالت ماهيت سهروردي از منظري سمانتيكي)

مقالۀ پيش رو تلاشي معناشناسانه براي كشف معنايي است كه سهروردي از لفظ «وجود» درمي‌يافته است، تا از اين رهگذر بخشي از ريشه‌هاي باور به «اعتباريّت وجود» شناخته شود و با روشن شدن ماهيت اعتقاد به «اصالت ماهيت» مرزهاي افتراق آن با «اصالت وجود» نمايان گردد. در اين مقاله پس ‌از تحرير دلايل شش‌گانۀ سهروردي بر اعتباريت وجود، به تحليل آن دلايل پرداخته و نشان ‌داده‌ايم سهروردي وجود را «مفهومي ذهني» و «وصفي عرضي» مي‌فهميده و لازمۀ منطقي چنين فهمي، حكم به اعتباريت وجود است. سپس آشكار ساخته‌ايم كه امر اصيل در فلسفۀ سهروردي «ماهيت محقق خارجي» است. اما ابن‌سينا و ملاصدرا نيز با اعتباريت چنان وجودي و عينيت چنين ماهيتي مخالف نيستند. پس نزاع اصالت وجود يا ماهيت بر سر چيست؟ پاسخ اين است كه ما در ذهن دو مفهوم داريم: ماهيت، كه موضوع هليات بسيط است؛ و وجود، كه محمول آن‌ها مي‌باشد. مسئلۀ اصالت اين است كه آن‌چه در متن واقع است فرد بالذات كدام يك از اين دو است؟ سهروردي مي‌گويد: ماهيت، اصالت‌وجودي‌ها مي‌گويند: وجود. هم‌چنين به روش معناشناسانه نشان داده‌ايم كه منظور سهروردي از «وجود صرف»، واقعيت تجردي است كه با اصالت ماهيت سازگار است. به اين ترتيب، اتهام تناقض‌گويي كه ملاصدرا بر او وارد مي‌سازد، رفع خواهد شد.