تأثير عوامل غيرمعرفتي بر معرفت در فلسفه فارابي

بحث از عوامل غيرمعرفتي مؤثر بر معرفت، از مباحث جديد معرفت‌شناسي است. اين عوامل، اموري هستند كه با وجود اينكه نظري، شناختي و معرفتي به شمار نمي‌آيند، اما در شكل‌گيري و گسترش يا در فروپاشي و فروكاهش برخي از معارف انساني مؤثراند. در مشائيان مسلمان، التزام به عقل‌گرايي باعث شده است توجه به اين عوامل قدري كم‌رنگ شود، اما در اين ميان، فارابي داراي وضعيتي خاص است. او در آثار و رساله‌هاي خويش تا حدي به اين عوامل توجه داشته، ليكن اگر فصوص الحكم را نيز بدانها بيافزاييم و آن را جزء آثار فارابي بدانيم، اين مبحث در كانون توجه او قرار خواهد گرفت، چه او در اين رساله طرحي از معرفت شهودي پايه‌ريزي مي‌كند كه مستقيماً تحت تأثير عوامل غيرمعرفتي و به ويژه اعمال فردي انسان است. مدعاي نوشتار حاضر اين است كه در فلسفه فارابي، اجتماع انساني و نيز افعال و كنش‌هاي فردي به مثابه عوامل غيرمعرفتي بر معرفت انسان مؤثراند و با توجه به نسبت وثيق عمل و نظر، اين تأثيرگذاري طي فرآيندي انجام مي‌گيرد كه داراي پنج ويژگي اساسي است.