مطالعه ساختاري و محتوايي نمكدان‌هاي بختياري با تأكيد بر طرح و نقش

دستبافته ‌هاي عشايري آشكارترين نمود هنر تجسمي و يكي از ضرورت ‌هاي زندگي عشاير است كه در گذشته توسط بافندگان و با مدد از قوّه‌ي احساس، ذوق و خيال بافته شده اند. نمكدان ‌هاي بختياري نوع مهمي از دستبافته ‌هايي است كه به لحاظ جايگاه كاربردي و زيبايي شناختي هم چون شكل، طرح، نقش و رنگ، بسيار قابل توجه بوده است. بختياري‌ها به‌عنوان بزرگ‌ترين جمعيت ايلي و عشايري كشور، دستبافته‌هاي كاربردي متعددي دارند كه نمكدان ‌ها نمود برجست‌ه اي از آن هاست كه در ابعاد خاصي بافته مي ‌‍شوند. يافته ‌هاي تحقيق عبارت است از: ابعاد نمكدان‌ها بين 38 تا 62 سانتي متر عرض يا پهنا و 42 تا 74 سانتي‌متر طول يا ارتفاع متغير است و با نمكدان ‌هاي ساير مناطق اختلاف قابل توجهي ندارد اما از لحاظ تركيب ‌بندي، شكل و ساختار نقش ‌ها و تنوع رنگي متفاوت هستند. انواع نقش ‌هاي گياهي شامل انواع گل و بوته‌ها، گل گِرده يا گل چهار پَر و درختان انتزاعي، درخت زندگي، نقش ‌هاي جانوري شامل بزكوهي، مرغان (بَط دو سر)، دندون موشي، كِرمَك (كرم)، تي (چشم) خروسي، ماهي، اشكال تصويري از وسايل زندگي شامل بند اره، آچار، سيخ، گل هچه، چَپُقي (چُپُق)، چَنگلي و باورها شامل گامسي سي، آل باوري شاخ دار، خال نال، گنات، ركابي، گاپيت و نقش ‌هاي انتزاعي شامل آستاره (ستاره) و لانه زنبوري را مي‌توان مشاهده نمود. لازم به ذكر است كه در ارتباط با باورهاي ياد شده، تنها شكل و نقش باقي مانده است و اثري از معناي آن وجود ندارد. مقاله حاضر، يك پژوهش ميداني است كه بر تحليل ارزش ‌ها و مؤلفه ‌هاي فن شناختي (مواد اوليه و نوع بافت) و زيبايي ‌شناختي (طرح، نقش، رنگ و ابعاد) 22 نمونه نمكدان كه طرح و نقشي شاخص دارند استوار است. در اين مقاله سعي بر آن است تا مؤلفه‌هاي رنگ، طرح، نقش و فن بافت با تحليل تصويري بر روي عمده ‌ترين و اصيل ‌ترين نقش ‌ها و طرح ‌ها مورد بررسي، تحليل و معرفي قرارگيرد.