معناي مادرشدن در دارالخلافه ‏ي ناصري، عصر قاجار از منظر جامعه ‏شناسي با رويكرد تفسيري

خوانشِ ضعيفه‌ي منفعل از زنِ عهد ناصري كه در سيستم اجتماعي پدرسالارانه به دام افتاده است در تناقض با كنشگري‌هاي زنان اين دوره در عرصه‌ي سياست، فرهنگ و تجارت است. در اين مطالعه كوشش مي‌شود بدون هيچ‌گونه پيش‌داوري، جايگاهِ اجتماعي زنان در دارالخلافه ناصري بازسازي شود و از اين طريق به فهمِ معناي مادر شدن دست يافت. به همين منظور زمينه‌هاي قانوني و مشاغل اجتماعي از اسناد و متون تاريخي گردآوري مي‌شوند تا چگونگي و حدودِ كنشگري يا انفعالِ زنان به واسطه‌ي محدوديت‌هاي قانوني و فرهنگي از درون متون بازخواني شود. آثار منظوم، منثور، نامه‌هاي خصوصي، سفرنامه‌هاي زنان عهد ناصري زندگي روزمره آنان را بازسازي مي‌كند. نتيجه اينكه در دوران قاجار، تحرك عمودي مردان و زنان در يك شبكه‌ي بزرگ نَسَبي امكان پذير است و بازشناسي افراد، كسب منزلت، هويت اجتماعي و اقتصادي در گروِ عضويت در شبكه‌ نَسَبي است. يعني زنان و مردان كنشگران و اعضاي شبكه‌ا‌ي‌ هستند كه در يك تبادل چند سويه با كمكِ فرزندآوري انتظام دروني را سامان‌دهي مي‌كنند. پس، براي كسبِ هويت اجتماعي، تحرك عمودي در اين چرخه فعالانه مشاركت مي‌كنند. يعني، تفسير كردن معني مادر شدن در «تن سپردن به سرنوشتِ فطري» براي امرار معاش، فروكاستن تبيين جامعه شناختي به فهمي عوام‌گرايانه است.