هليل، رقم جديد كنجد، متحمل به بيماري بوته ميري و تنش خشكي براي مناطق گرم و خشك جنوب كشور

يكي از مشكلات مهم زراعت كنجد، كشت توده‌هاي بومي و كمبود ارقام اصلاح شده مي‌باشد. تحمل به بيماري بوته‌ميري و ريزش دانه، سازگاري با اقليم گرم و خشك و عملكرد بالا از مهم‌ترين اهداف اصلاحي كنجد مي‌باشد. بر همين اساس برنامه به‌نژادي براي انتخاب و آزادسازي رقم هليل، با انتخاب تك بوته از توده‌هاي بومي كنجد جنوب استان كرمان آغاز شد. در سال 1378 تك بوته‌هاي انتخابي بر اساس اهداف اصلاحي، مورد ارزيابي قرار گرفتند و از بين آن‌ها 54 تك بوته (لاين) انتخاب شد. سپس لاين‌هاي انتخابي در سال‌هاي 1379 و 1380، مورد ارزيابي و خالص‌سازي قرار گرفتند. نتايج نشان داد كه تعداد 21 لاين با ارقام شاهد (داراب 14 و توده محلي) داراي اختلاف معني‌دار بودند كه اين لاين‌ها براي آزمايش مقايسه عملكرد نهايي انتخاب شدند. آزمايش مقايسه عملكرد نهايي طي سال‌هاي 1381 و 1382 انجام و نتايج آن حاكي از برتري لاين‌هاي JL13، JL16، JL2 و JL1 به ترتيب با ميانگين عملكرد 1771، 1729، 1534 و 1466 كيلوگرم در هكتار نسبت به شاهد بود. در ادامه كار، طي دو سال بررسي عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي مختلف كنجد در شرايط بدون تنش و با تنش خشكي در مناطق جيرفت، دزفول و كرج، لاين JL13 در شرايط بدون تنش برتري معني‌داري نسبت به ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي از جمله رقم داراب 14 نشان داد. در ارزيابي مقاومت نسبي ژنوتيپ‌هاي كنجد به بيماري پژمردگي فوزاريومي در شرايط ميكروپلات با آلودگي مصنوعي و مزرعه‌اي با آلودگي طبيعي، لاينJL13  جزو ژنوتيپ‌هاي متحمل شناخته شد. در نهايت لاين JL13 به‌عنوان لاين برتر، براي آزمايش تحقيقي ترويجي انتخاب شد. لاين JL13 در آزمايش تحقيقي ترويجي (شرايط زارعين) با عملكرد 1520 كيلوگرم در هكتار نسبت به توده محلي، 24 درصد افزايش عملكرد نشان داد. اين لاين در سال 1393 با نام هليل معرفي گرديد. رقم هليل براي مناطق گرم و خشك جنوب كشور ايران توصيه مي‌شود.