بررسي فقهي نوع زمين اماكن حج و شهر مكه از جهت ملكيت و آثار مترتب بر آن

فقه اسلامي با تقسيم اراضي، از جهت ملكيت، به اقسام چهارگانه و جعل احكام متناسب با هر يك از اين اقسام، نظام حقوقي و اقتصادي كاملي را در مورد اراضي جعل كرده است. اين مقاله پس از بيان انواع اراضي به حسب ملكيت، ادله اقوال مختلف در تعيين نوع زمين مكه و مشاعر حج را بررسي كرده و با تعيين نوع اين اراضي به بيان آثار مترتب بر آن پرداخته است. نتيجه تحقيق نيز اين است كه شهر مكه، عنوه فتح شده است؛ بنابراين زمين‌هايي از حرم و شهر كنوني مكه ـ كه در زمان فتح، آباد بوده ـ ملك همه مسلمانان است و بايد ثمرات و عوائد آن براي مصالح عموم مسلمانان صرف شود و اختصاص دادن آن به گروهي خاص، و تملك و خريد و فروش آن جايز نيست. اراضي مشاعر حج، جزء اراضي مشترك و منفك از ملكيت است. حق ارتفاق از اين اراضي براي همه مسلمانان ثابت است و احيا و تملك و فروش و اجاره دادن اين اراضي جايز نيست.