هم‌آيي واژگاني تقابلي مكمل در قرآن كريم؛ مطالعه موردي آيات مرتبط با تركيب «جَنَّات النَّعيم»

در بافت جملات، واژگان هر يك به دليلي با ديگري پيوند مي‌يابد و با پراكندگي منسجم در سراسر متن، سبب انسجام‌بخشي به پيكره آن مي‌شوند؛ از اين امر به هم‌آيي تعبير مي‌شود كه از مهم‌ترين عوامل انسجام‌بخش به متن است. در اين ميان، تركيب قرآني «جَنَّات النَّعِيمِ»، هم‌آيي كاملاً مشهود با سبك و كاركردي ويژه بوجود آورده است. از آنجا كه توصيف‌هاي ارائه‌شده از بهشتيان و جهنميان عموماً بصري است، اين تصاوير در دو منظره متفاوت و متقابل از جهت شخصيت‌ها، عقايد، رفتارها و سرانجام قرار دارند. در اين ميان، بهشتيان و نعمت‌هاي فراوان بهشت، به‌عنوان هسته معنايي آيات مرتبط با تركيب مذكور، انسجام كاملي به واژگان و آيات بخشيده است؛ به‌گونه‌اي كه هريك از اين مضامين، اولاً رابطه معنايي و معقولي باهم دارند؛ ثانياً مفاهيم و مضامين يكديگر را توضيح و تفسير مي‌نمايند و ثالثاً باعث تداعي معاني مي‌شوند. اين موضوع يكي از عوامل زيبايي چيدمان آن‌ها در قرآن كريم است و اين پژوهش در پي تحليل اين چيدمان بر اساس شيوه‌اي روزآمد، به‌منظور تبيين انسجام و هماهنگي آيات مربوط به موضوع‌هاي متفاوت است.