بررسي تطبيقي بازنمايي موضوع معاد در نقاشي قاجاري ايران و بيزانس روسيه

بازنمايي واقعه معاد از موضوعات مورد توجه هنر مسيحيت دوره‌هاي بيزانس، گوتيك، رمانسك و رنسانس بود كه به‌وفور در معماري، حجاري، نقاشي ديواري و نقاشي روي بوم كشورهاي مختلف مسيحي ديده مي‌شود؛ توجهي كه تنها معادل آن در مقياس بسيار محدودتر در هنر دوره قاجار ايران رخ مي‌دهد؛ با وجود اينكه متون اسلامي سرشار از مطالبي در باب معاد است و سوره‌هايي چند، مختص معاد در قرآن وجود دارد، اما به ‌واسطه تحريم شمايل‌نگاري از ترسيم اين واقعه در هنر ايران تا دوره قاجار خبري نيست؛ در اين دوره دو اثر مستقل در قالب نقاشي قهوه‌خانه‌اي از محمد مدبر به واقعه معاد پرداخته ‌است و در كنار آن نمونه‌هاي انگشت‌شماري در حوزه نقاشي‌ ديواري و نقاشي پشت شيشه نيز كار شده‌ است. در ميان انبوه بازنمايي‌هاي هنر مسيحي، بازنمايي‌هاي معاد در هنر بيزانس روسيه داراي شباهت‌هاي ساختاري فراواني با همتايان ايراني خود هستند. اين آثار كه معرف روح ملي كشورشان و فارغ از تاثيرات آكادميك مي‌باشند، نمايشي از باورهاي ملي، بومي، هنري و ديني هر دو كشور در ارتباط با يك واقعه ديني مشترك‌اند. هنرمندان مكتب نديده قاجار همانند راهبان روسي، تصاوير معاد را به‌شكل خودجوش ترسيم نموده‌اند. در اين مقاله با روش توصيفي و تحليلي به بررسي تطبيقي تصوير معاد در نقاشي ايران قاجاري و هنر بيزانس روسيه پرداخته شده ‌است. ماحصل اين پژوهش نشان مي‌دهد كه موضوع مشترك معاد در دو تفكر اسلامي و مسيحي، با وجود تفاوت مضامين ديني، از لحاظ هنري و ساختاري داراي شباهت‌هاي بسياري است و به‌خوبي نمايانگر نگاه آرماني و معنوي هنرمندان مكتب نديده دو كشور است كه با دانش هنري خودانگيخته، انديشه ديني خويش را به نمايش گذاشته‌اند.