نگاهي به تحولات گفتماني حوزه هنر اسلامي در سه مقطع زماني

مقاله حاضر به بررسي حوزه «تاريخ هنر اسلامي» در سه مقطع زماني اختصاص دارد. اين مقاله با بررسي تحولات اين حوزه، در قالبي تحليل گفتماني، ضمن روشن كردن ويژگي‌هاي بنيادين آن به تبيين ريشه برخي منازعات شكل گرفته در اين حوزه، از جمله منازعه اخير بر سر خود اصطلاح هنراسلامي، مي‌پردازد. در اين راستا پس از ارائه مقدماتي درباب مقوله تحليل گفتمان كه ابزار تحليل نظري در اين مقاله است، به بررسي ابعاد مختلف پيدايش، تحول و نشانه‌هاي چرخش در گفتمان هنر اسلامي در سه مقطع زماني، يعني قرن نوزدهم، قرن بيستم و دهه‌هاي آغازين قرن بيست‌ويكم، پرداخته شده است.بررسي حاضر نشان مي‌دهد «هنر اسلامي»، به مثابه يك گفتمان، بيش از آنكه محصول واقعيت هايي در جهان بيروني باشد، محصول انديشه‌هايي است كه در ادوار مختلف پيرامون اين واقعيات به عمل آمده و انعكاس بيروني خود را در قالب زبان و گفتمان يافته است. اين حوزه گفتماني در قرن نوزدهم و تحت تاثير جريان شرق‌شناسي شكل گرفت. در قرن بيستم جابجايي آرام و درون گفتماني را از رويكرد هويتي-مردم‌شناختي به رويكرد تاريخي-فرهنگي تجربه كرد؛ و در سالهاي آغازين قرن بيست و يكم، عمدتاً تحت تاثير نظريات پسااستعاري، با نقدهاي جدي‌تري مواجه شد كه درنتيجه بسياري از ابعاد تثبيت شده اين گفتمان، از چارچوب شرق‌شناسانه تا رويكرد فرهنگي-تاريخيِ آن، به پرسش كشيده شد. از دل اين پرسش‌ها رويكردهايي نو و تازه به حوزه هنر اسلامي در حال پديد آمدن است. اين پژوهش به روش تاريخي-تفسيري و با رويكرد تحليل گفتماني انجام يافته است.