تداعي هاي ذهني در شناخت شاخصه هاي معماري اسلامي

معماري اسلامي ايران به عنوان بخش عظيمي از هويت، تاريخ و فرهنگ اين سرزمين، همواره الهام بخش بسياري از هنرمندان و معماران اين مرز و بوم بوده است. بنابراين، احياء ارزش هاي اين معماري در فضاي امروز و زنده نگاه‌داشتن اين ميراث ارزشمند مستلزم شناخت ويژگي ها و مؤلفه هاي شاخص آن است. مطالعات صورت گرفته در اين حوزه نشان مي دهد معماري اسلامي از سه جنبه عناصر معنايي، اصول مشترك طراحي در سرزمين‌هاي مختلف و نيز عناصر و مؤلفه هاي كالبدي آن قابل بررسي است. اين در حاليست كه مخاطبين اين هنر عمدتاً به عنصر كالبد اين معماري توجه دارند و بنابراين با بهره‌گيري از اين عناصر كالبدي كه ريشه در تصاوير ذهني آنها دارد مي توان فضاها و بناهايي خلق نمود كه با تداعي اين معماري محملي براي انتقال معاني ارزشمند آن به نسل هاي آينده باشد. با اين هدف، در اين تحقيق سعي گرديده از طريق پيمايش تداعي هاي ذهني و دستيابي تصاوير ذهني مخاطبين معماري اسلامي به شناخت مؤلفه هاي آن دست يابد. مقاله حاضر از طريق مصاحبه با 137 نفر از فارغ التحصيلان رشته معماري كه با اين فضاها آشنايي دارند اجرا گرديد و ضمن استخراج تداعي هاي ذهني و دريافت اولين تصاوير ذهني آن‌ها به بررسي عوامل متمايزكننده اين معماري پرداخته است. نتايج حاكي از آن است كه نحوه طراحي، عنصر فضا و نور، تزئينات، عناصر كالبدي، يادمانها و مقابر و عامل معنويت از جمله عواملي هستند كه به عنوان اولين عنصر تداعي كننده مورد توجه قرارگرفته اند كه در اين ميان بيشترين تداعي ها به عنصر تزئينات اشاره دارد. علاوه‌براين، بيشترين تصاوير ارائه‌شده توسط مشاركت‌كنندگان مربوط به مساجد و بناهاي مذهبي است.