بررسي مولفه هاي زيبايي شناسي آثار هنر اسلامي بر اساس نظرات عرفاني ملا محسن فيض كاشاني و آبراهام مَزلو

يكي از تغييرات بنيادين كه در دو دهۀ اخير در بررسي و تحليل آثار هنري به ويژه شعر به وجود آمده، بهره گيري از دستاوردهاي دانش روان شناسي است. در ميان نحله هاي متعدد اين دانش، مكتب روانشناسي انسان گرايانه اهميت ويژه اي دارد؛ زيرا به توصيف مؤلفه هاي مثبت انساني مي پردازد و الگويي برتر از نوع بشر و توانايي هاي او ارائه مي دهد. در واقع، انسان‌گرايي، انسان و خودآگاهي را در مركز توجه مي‌داند و باور دارد كه اشخاص حق آزادي، خودشكوفايي و رفتار اخلاقي دارند. در اين ميان، آبراهام مزلو كه سرشناس ترين شخصيت مكتب انسان گرايي است، با نظريۀ خودشكوفايي تحولي ژرف در اين گرايش به وجود آورد. تجربۀ اوج يا عرفاني، يكي از مؤلفه هاي پانزده گانۀ نظريۀ اوست كه نمود آن در آثار ادبي ايي كه بن مايه اي عرفاني دارند، به روشني ديده مي شود. خوانش متون ادبي با عنايت به مؤلفۀ تجربۀ اوج، بخش هاي پنهان سطح فكري مؤلفان آثار را آشكار مي كند و به جنبه هاي مغفول ماندۀ آن مي پردازد. ملامحسن فيض كاشاني يكي از شخصيت هاي ادبي عرفاني برجسته در گسترۀ ادب فارسي است كه در آثار خود به ويژه ديوان اشعار به انسان و نيازهاي او توجه شاياني نشان داده است. بازخواني ديدگاه هاي او بر اساس نظريۀ مزلو، در پي بردن به الگوي انساني مورد نظر فيض كاشاني مؤثر است. نتايج تحقيق حاضر كه با روش توصيفي تحليلي نگارش شده است، نشان مي دهد كه شاخصه هايي چون: «گشوده شدن افق نامحدود در برابر ديدگان»، «وجد و حيرت شديد و احساسي فرامكاني و فرازماني»، «احساس يكپارچگي و بي خويشتني» و «گرايش به شعر، عرفان و مذهب»، در آزمودني هاي مزلو و تجربه هاي تبيين شده از سوي فيض كاشاني مشابه بوده است. همچنين، تجلي اين شاخصه ها در هنر اسلامي نمود بارزي يافته است.