1093755

اردبيلي ، محمدمهدي پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي , اردبيلي ، محمدمهدي پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي

22

1

22

فلسفۀ فرهنگ , يوهان گُتفريد فُن هردر , روشنگري , ارگانيسم درونزاي فرهنگي

هرچند نخستين انديشه‌ها دربارۀ فرهنگ به يونان باستان، و حتي شايد پيش از آن، بازمي‌گردد، اما آنچه امروز مشخصاً تحت عنوان مفهوم «فرهنگ» شناخته شده است، مفهومي مدرن است كه بيشتر از نظر ورزي‌هاي متفكران آلماني قرون 18 و 19 ميلادي متاثر است. علي‌رغم انديشه‌هاي روسو، ديدرو، ولتر، ويكو، لايب‌نيتس و ديگران مي‌توان نشان داد كه يوهان گُتفريد فُن هردر (17441803) نخستين متفكري است كه براي فرهنگ جايگاه و معنايي متافيزيكي و فلسفي قايل شد. او حتي انسان را موجودي ذاتاً فرهنگي معرفي كرد و براي تحليل نسبت انسان و فرهنگ، به لحاظ نظري، بر نقش و كاركرد زبان و تاريخ تاكيد ورزيد. با اين همه، او كتاب يا متن مستقلي دربارۀ «فلسفۀ فرهنگ» يا حتي معناي فرهنگ ندارد. در نتيجه، مقالۀ حاضر مي‌كوشد تا با بررسي مباحث و مطالب متنوع و پراكندۀ هردر دربارۀ زبان، انسان، تاريخ، سياست و فرهنگ، چگونگي ظهور ضمني نوعي «فلسفۀ فرهنگ» را  در آثار وي رديابي نمايد و نهايتاً به تاثير آن بر متفكران بعدي اين حوزه، به‌ ويژه هگل، بپردازد. بر اين اساس، مقالۀ حاضر صرف نظر از مقدمه‌اي كوتاه، داراي سه بخش اصلي است: اول) مباني نظري انديشۀ هردر و تاثيرپذيري او از اسلافش؛ دوم) استخراج نوعي فلسفۀ فرهنگ از بطن آثار هردر با تمركز بر نقد روشنگري؛ و سوم) بررسي تاثير هردر بر متفكران بعدي با تمركز بر سير تحول مفهوم فرهنگ.

1398

پژوهشهاي فلسفي دانشگاه تبريز

پژوهشهاي فلسفي دانشگاه تبريز