تأثير فرنگي مآبي (گلفرنگ ها) بر تزئينات معماري و قالي كاشان

طرح و نقش گلفرنگ، يكي از نقوش پر كاربرد در حوزه هنر هاي سنتي، و طراحي قالي است. نقوش موسوم به گل رز يا گل و مرغ، از هنر غرب نشأت گرفته است و اكثر پژوهشگران، اين نقش را از نقوش فرنگي مي دانند. نقش گلفرنگ از دوره صفويه با رواج فرنگي سازي وارد هنر ايران شده و عصر قاجار، دوره اوج آن بوده است. اين نقش از همان ابتدا، در تمام زمينه هاي هنري مثل نقاشي و كتاب‌آرايي، كاشي‌كاري و گچ‌بري ورود پيدا مي كند؛ ولي هنر قالي، آخرين حوزه اي است كه تحت تأثير فرنگي سازي قرار مي گيرد. شايد دليل اين امر، استمرار و پايداري سنت ها در زمينه طراحي و بافت فرش باشد. دوره قاجار، نقش گلفرنگ در طراحي فرش كاشان وارد مي شود؛ و در ابتدا، به صورت تلفيقي با نقوش سنتي مورد استفاده قرار مي گيرد. در دوره پهلوي اول، تنوع گلفرنگ ها بيش‌تر شده و اصول طبيعت گرايي(ناتوراليسم) نيز در طراحي آن، رعايت مي شود؛ در عصر قاجار، حوزه قالي‌بافي كاشان بيش‌تر تحت تأثير هنر غرب بوده است؛ زيرا تأثيرات فرنگي مآبي در كاشان، بيش‌تر است و به همين دليل، نقش گلفرنگ در كاشان، زودتر وارد طراحي قالي شد. طرح و نقش گلفرنگ، يكي از طرح‌هاي نوزده‌گانه در تقسيم بندي طرح و نقش قالي ايران مي باشد؛ هدف از اين پژوهش، بررسي طرح و نقش گلفرنگ در خانه هاي تاريخي و قالي شهر كاشان، به شيوه تطبيقي، و بررسي شباهت ها و تفاوت هاي آن‌ها است. طرح گلفرنگ در كاشان بيش‌تر مورد استفاده واقع شده است؛ وجود منابع كثيري، مانند خانه ها و بنا هاي تاريخي، از جمله خانه بروجردي ها، خانه طباطبايي ها و ... كه هر كدام مملو از نقوش فرنگي و انواع  گلفرنگ ها هستند، از دلايل مهم تنوع گلفرنگ ها در اين شهر است. در واقع، وجود نقوش گلفرنگ در خانه ها و ابنيه هاي تاريخي، باعث انعكاس اين طرح ها در قالي هاي آن زمان شد؛ در اين ميان، نقش نقاشان زبردست كاشاني را نبايد ناديده گرفت كه البته، در هر كدام از دوره هاي تاريخي قاجار، پهلوي اول و پهلوي دوم دستخوش تغييراتي شدند كه مورد بررسي قرار داديم. اهدافي كه در اين پژوهش، مورد بررسي قرار گرفته‌اند: 1. بررسي نقش هاي فرنگي مآبي(گلفرنگ)در قالي هاي كاشان؛ 2. بررسي عوامل تأثير گذار بر طرح گلفرنگ در قالي هاي كاشان؛ 3. بررسي دلايل اجتماعي و فرهنگي شكل‌گيري طرح گلفرنگ(فرنگي مآبي) در تزيينات معماري كاشان.