ساختارشناسي حياط در خانه‌هاي قجري اقليم گرم و خشك و گرم و مرطوب با تمركز بر گونه «حياط مركزي» مطالعه موردي: خانه‌هاي يزد و دزفول

هدف از نگارش اين مقاله مقايسه تطبيقي الگوي ساختاري حياط در دو شهر يزد و دزفول براي كشف وجه تمايزها و تشابه‌هاي حياط در شهرهاي مختلف ايران با دو اقليم متفاوت است. براي نيل به نتيجه دقيق‌تر، موقعيّت حياط نسبت به خانه در هر دو اقليم يكسان و گونه «حياط در وسط» انتخاب گرديده است. مقاله به دو پرسش پاسخ مي‌گويد: اول چگونگي ساختار حاكم بر حياط خانه‌هاي قاجاري يزد و دزفول و دوم تأثير ملزومات اقليمي در وجه تمايز و تشابه ساختار «حياط در وسط» در اين دو شهر. لذا براي انجام پژوهش از روش توصيفي و تطبيقي و با انتخاب ده نمونه موردي از هر دو شهر استفاده شده است. براي رسيدن به اين هدف تحليل فرمي، تناسبات حياط (طول به عرض)، عمق حياط، زاويه ديد انساني، الگوي ارتفاعي، نسبت فضاي بسته به باز، مساحت سبزينگي و آب، مصالح و رنگ جداره حياط مورد بررسي تطبيقي و تحليل قرار گرفته است. شيوه تحليل، فرمي است و ابزارهاي گردآوري داده‌ها كروكي و مشاهده ميداني و ترسيم جداول و نمودارهاي تحليلي است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه با وجود اين‌كه در خانه‌هاي يزد و دزفول حياط، عنصر مهم و نقش نظام‌دهنده خانه است، ولي تفاوت‌هاي ساختاري نيز دارند؛ به عبارتي، با اين‌كه مي‌توان گونه‌اي يكسان از جانمايي حياط در خانه براي هر دو اقليم گرم و خشك، و گرم و مرطوب يافت، ولي تفاوت‌هاي ساختاري حياط در اين دو اقليم شامل تفاوت در الگوي ارتفاعي، عمق، زاويه ديد به حياط، تناسبات و درصد فضاي باز در حياط و در نهايت مصالح جداره حياط، امري اجتناب‌ناپذير و كاملاً ضروري است.