مدل‌سازي تغييرات كاربري زمين‌: دسته‌بندي مفاهيم و مدل‌ها و بيان زمينه‌هاي تحقيق

مدل‌هاي شبيه‌سازي و بهينه‌سازي تغييرات كاربري زمين‌، ابزاري براي درك عوامل پيشران و پيامدهاي ناشي از تغيير كاربري‌هاي زمين است و شيوۀ اين تغييرات را در طي مكان و زمان پيش‌بيني و تشريح مي‌كند. اين مدل‌ها در كنار ابزارهاي تحليل سناريو كمك شاياني به سياست‌گذاران و برنامه‌ريزان آمايش سرزمين مي‌كند. انواع بسياري از مدل‌هاي كاربري زمين‌ و كاربردهاي آن در حال حاضر وجود دارند كه هر كدام از ديدگاه متفاوتي به مسأله نگاه كرده‌اند. مرور مفاهيم موجود در مبحث كاربري زمين‌ و دسته‌بندي مدل‌هاي مربوط به لحاظ مفهومي و روش‌شناسي، قدم ابتدايي و اساسي در درك بهتر اين مفاهيم و به‌كارگيري صحيح اين مدل‌ها در كاربردهاي دنياي واقعي است. همچنين داشتن نگاهي جامع به اين روش‌ها و مدل‌ها و نيز نقاط قوت و ضعف هر كدام، مي‌تواند به محققان در ارائۀ نسل جديدي از مدل‌ها كه جامعيت و يكپارچگي بيشتري داشته باشند، كمك زيادي كند. بنابراين در اين مقاله در سه قسمت، تحقيقات انجام‌شده در حوزۀ تغييرات كاربري زمين‌ بررسي مي‌شود: مفاهيم محوري، اصول محوري و روش‌هاي مدل‌سازي. ابتدا محورهاي مفهومي كه متمايزكنندۀ تحقيقات انجام‌شده در بحث تغييرات كاربري زمين‌ هستند، تشريح و سپس اصول محوري معرفي شده است كه اين تغييرات بر اساس آن‌ها رخ مي‌دهند. در ادامۀ مقاله، شيوۀ جاري‌شدن مفاهيم و اصول اشاره‌شده در قالب مدل‌هاي عملياتي مختلف، تشريح و دسته‌بندي جامعي از مدل‌هاي موجود به لحاظ روش‌شناسي به‌كاررفته در آنها ارائه شده است. بر اساس دسته‌بندي و مرور صورت‌گرفته، برخي از مسايل مهم قابل تحقيق در مدل‌سازي كاربري زمين و پيشنهاداتي براي توسعه‌هاي آيندۀ اين مدل‌ها بيان شده است. لزوم توجه بيشتر به جامعيت و يكپارچگي مدل‌ها و توسعۀ مدل‌هايي با درنظرگرفتن اهداف جامع‌تر و نيز ارائۀ روش‌هاي حل جديد و كارا از مهم‌ترين زمينه‌هاي تحقيقات آينده در اين حوزه است.