آناليز مؤلفه‌هاي مورفومتري نبكاها و معرفي مناسب‌ترين نوع آن براي تثبيت ماسه‌هاي روان با استفاده از الگوريتم ELECTRE (مطالعۀ موردي: ريگ چاه جام)

يكي از بحران‌هاي اكولوژيكي جهان، پديدۀ بيابان‌زايي است. مهار اين بحران، به شناخت و درك صحيح از عامل‌ها و فرايندهاي آن نيازمند است. بيابان‌زايي، به كاهش استعداد زيست‌محيطي و نابودي منابع طبيعي و زيست‌بوم‌ها (اكوسيستم‌ها) گفته مي‌شود كه عوارض منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي آن، بر جنبه‌هاي زندگي انسان تأثير مي‌گذارد. وضعيت بحراني بوم‌شناختي در مناطق خشك و نيمه‌خشك بياباني از يك سو و بهره‌برداري بي‌رويۀ انسان از سويي ديگر، موجب گسترش بيابان‌ها شده و مشكلي بزرگ در سطح ملي ايجاد كرده است. راه حل آن، پيش‌بيني تغييرات محيط طبيعي با پايش مداوم و فراكافت (تجزيه و تحليل) داده‌هاست. هدف اين پژوهش، مقايسۀ نبكاهاي ريگ چاه جام و معرفي مناسب‌ترين نوع آن براي تثبيت ماسه‌هاي روان با استفاده از آناليز مؤلفه‌هاي مورفومتري نبكا از طريق الگوريتم ELECTRE است. اين الگوريتم، يكي از روش‌هاي تصميم‌گيري چند معياره است كه ضمن تركيب معيارهاي كمي، كيفي و وزن‌دهي متناسب با هر معيار، در انتخاب بهترين گزينه به تصميم‌گيران كمك مي‌كند. ابتدا مهم‌ترين شاخص‌هاي موفومتري 462 نبكا از گونه‌هاي گَوَن، اشنان، گز، قيچ، خارشتر، علف‌شور، سياه‌‌‌تاق به‌روش نمونه‌برداري طولي ارزيابي شد؛ سپس با ارزيابي معيارهاي آن به‌وسيلۀ الگوريتم ELECTRE، نبكاهاي مطالعاتي اولويت‌بندي شد. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد نبكاهاي گز و سياه‌‌‌تاق، 5 بار مسلط و 1 بار مغلوب ‌شدند و با 4 امتياز بيشترين نمره را كسب كردند و بيشترين تأثير را در تثبيت ماسه‌هاي روان دارند. نبكاهاي گونۀ خارشتر و گون با 6 بار مغلوب‌شدن، با امتياز 6 كمترين بهره‌بري را دارند؛ بنابراين، براي اجراي طرح‌هاي تثبيت ماسه در منطقۀ مطالعاتي، ابتدا توسعۀ نبكازارهاي تاق و گز بيشترين اهميت را دارند و درصورت اجرا، بالاترين بهره‌بري را خواهد داشت. نتايج اين پژوهش در مديريت سيستمي مناطق بياباني و طرح‌هاي تثبيت ماسه‌هاي متحرك، كاربردي و اجرايي خواهد بود.