بررسي تحولات مورفولوژيكي الگوي رودخانۀ آزادرود با استفاده از شاخص‌هاي هندسي

تغييرات الگوي رودخانه يكي از مهم‌ترين مسائل مهندسي رودخانه است كه بر فعاليت‌ها و سازه‌هاي عمراني حاشيۀ رودخانه‌ تأثير مي‌گذارد. مطالعۀ تغييرات مورفولوژيكي كانال‌هاي رودخانه‌اي به‌منظور يافتن راهكارهاي كنترلي مناسب براي حل مشكلات ديناميكي اين نواحي اهميت دارد. هدف اصلي مقالۀ حاضر بررسي تحولات مورفولوژيكي و الگوي رودخانه‌اي آزادرود از راه شاخص‌هاي هندسي و تصاوير ماهواره‌اي است؛ براي دستيابي به اين هدف، نقشۀ توپوگرافي 1:1000 منطقه با استفاده از برداشت‌هاي ميداني تهيه و با استفاده از تصاوير ماهواره‌اي لندست و گوگل‌ارث در محيط GIS، بازه‌هاي مطالعه استخراج شدند. با رقومي‌سازي مسير رودخانه در اتوكد، شاخص‌هاي هندسي رودخانه (زاويۀ مركزي، شعاع نسبي، شكل پلان، ضريب پيچشي) 59 بازه روي تصاوير محاسبه شدند. نتايج نشان مي‌دهند شعاع نسبي 40 درصد قوس‌هاي مئاندري در رودخانۀ آزاد بيش از 3.5 و تمركز تنش در ناحيۀ انتهايي قوس خارجي است و نگراني خاصي دربارۀ اين بازه‌ها وجود ندارد. شعاع نسبي 30 درصد قوس‌هاي پيچان‌رود بين 1.5 تا 3.5 است و بنابراين تمركز تنش در حدود 30 درصد پيچ‌و‌خم رودخانه در ابتداي قوس داخلي و انتهاي قوس خارجي است. همچنين تمركز تنش در حدود 30 درصد پيچ‌و‌خم تنۀ اصلي رودخانه در سراسر قوس داخلي است و بايد توجه ويژه‌اي به اين پيچان‌رودها داشت. شرايط تقريباً پايداري در بيشتر بازه‌هاي رودخانۀ آزاد حاكم است و بجز در برخي بازه‌ها كه فرسايش جزئي دارند، ناپايداري‌هاي حادي در ساير بخش‌ها ديده نمي‌شود. لازم است در تعيين حريم بستر به 9 بازۀ بحراني 18، 20، 24، 26، 29، 41، 47، 56 و 58 توجه ويژه شود.