بررسي نحو فضايي ساختار محله‌هاي سنتي با نگرش محرك توسعه (نمونۀ موردي: محلۀ حاجي شهر همدان)

جايگاه محله‌ها در سطح شهرها، همواره بسيار مهم و تأثيرگذار بوده است و محله‌هاي سنتي به علت داشتن قدمت طولاني در معادله‌هاي شهري، اهميت بيشتري داشته‌اند. امروزه به علت توسعه‌هاي شهري بي‌برنامه، لجام‌گسيخته و منقطع، محله‌هاي سنتي نيز كاركردهاي پيشين، پويايي، سرزندگي و منحصربه‌فردي خود را ندارند؛ ازاين‌رو، بازگرداندن كيفيت‌هاي مطلوب محلي، رونق فعاليت‌هاي منسجم اجتماعي و بهبود شرايط كالبدي، اقتصادي و فرهنگي محله‌هاي سنتي بسيار ضروري است. محرك توسعه به‌عنوان رويكردي مؤثر و منعطف در حوزۀ بازآفريني شهرها در پي پاسخ مناسبي براي كيفيت‌بخشي دوبارۀ محله‌هاي سنتي است. مداخله‌هاي هدفمند و حداقلي، مشاركت كنشگران اصلي و جامعۀ محلي، كوچك‌مقياسي و زمينه‌گرايي از ويژگي‌هاي اصلي محرك‌هاي توسعه با ‌عنوان سياست‌هاي نوين شهري هستند؛ ازاين‌رو، روش پژوهش حاضر تحليلي تفسيري و مبتني بر مطالعه‌هاي كتابخانه‌اي است كه براي دستيابي به چارچوبي هدفمند در تحليل نمونۀ موردي به روش نحو فضا با بهره‌گيري از نرم‌افزار اگراف و دپس‌مپ براي تفسير چيدمان فضايي انجام شده است. هدف اصلي پژوهش، بررسي پيكره‌بندي فضايي در راستاي شناسايي محدوده‌هاي اساسي، تأثيرگذار و مستعد براي تحريك توسعه‌اي هماهنگ با هويت و ساختار كالبدي، اجتماعي و اقتصادي محله است و نتايج پژوهش به اهميت ويژۀ پيوندهاي فضايي عملكردي در ساختار اصلي محله‌هاي سنتي اشاره دارند. اتصال‌هاي قوي و منسجم كريدور اصلي محله از يك‌سو و هم‌پيوندي و يكپارچگي زياد سازمان فضايي مركز محله از سوي ديگر، شرايط مطلوب استخوان‌بندي محور اصلي بافت مسكوني محلۀ حاجي براي تحريك توسعه را نشان مي‌دهند. به نظر مي‌رسد اقدام‌هاي محرك توسعۀ منطبق بر پيكره‌بندي فضايي، بازآفريني بهتر و سريع‌تر محله‌هاي سنتي را رهنمون مي‌شوند.