ارزيابي بوم‌گردشگري (اكوتوريسمي) پارك ملي كلاه قاضي با استفاده از الگوي برنامه‌ريزي راهبردي فريمن

بوم‌گردي يا اكوتوريسم يكي از شاخه‌هاي گردشگري است كه بيشترين سازگاري را با طبيعت دارد و در سال‌هاي اخير، توجه طبيعت‌دوستان را به خود جلب كرده است. اما توسعۀ بوم‌گردي در مناطق مختلف، گاهي بدون توجه به ارزش‌هاي اكولوژيكي و تنها براي كسب منافع اقتصادي ايجاد شده است. از اين رو به‌منظور مديريت بهتر و حفظ ارزش‌هاي محيط زيست، لازم است توسعه با برنامه‌ريزي و مبتني بر راهبردهاي خاصِ هر منطقه انجام گيرد. پارك ملي كلاه‌قاضيْ واقع در جنوب استان اصفهان، با داشتن ذخاير ژنتيكي متعدد، سيماي سرزمين منحصربه‌فرد و زيستگاه‌هاي متنوع، مي‌تواند مقصد گردشگران باشد و اين عامل، موجب توسعۀ بوم‌گردي مي‌شود. اين پژوهش با هدف بررسي عوامل قوت، ضعف، فرصت، تهديد و ارائۀ راهكارهاي مناسب براي توسعه بوم‌گردي در منطقه، به‌صورت توصيفي ‌تحليلي انجام شد. براي تجزيه‌ و تحليل داده‌ها و تعيين راهبرد‌هاي توسعۀ بوم‌گردي از الگوي SWOT و در پايان به‌منظور اجتناب از محدوديت‌هاي اين الگو و كمي‌كردن ارزش‌ها و اولويت‌دهي راهبردها، از روش‌هاي AHP و فريمن استفاده شده است. ماتريس فريمن موسوم به ماتريس ذي‌نفعان بر اساس اولويت‌هاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و اكولوژيكيِ پارك تهيه شده است. نتايج تحقيق نشان داد كه ويژگي‌هاي مثبت منطقه بيشتر از ويژگي‌هاي منفي آن بوده است و در مقابل فرصت‌هاي موجود در منطقه، تهديد بيشتري وجود دارد. از اين رو با توجه به وضعيت پارك، استفاده از راهبرد‌هاي تهاجم و رقابتي ضروري است. در ادامه براي حفظ سلامت پارك و توسعۀ پايدار در منطقه، دو راهبرد به‌عنوان مهم‌ترين راهبردهاي ضروري منطقه براي توسعۀ بوم‌گردي پيشنهاد شد: الف) تدوين برنامۀ جامع مديريتي به‌منظور حفاظت از تنوع گونه‌اي و توسعۀ بوم‌گردي در منطقه با امتياز 107؛ ب) تدوين برنامه‌هاي بلندمدت پايش محيط زيستيِ پارك به‌منظور شناخت منابع آلاينده و تخريب‌كننده و ارائۀ روش‌هاي علمي عملي براي كاهش آثار محيط زيستي با امتياز 104. برنامه‌ريزي مبتني بر راهبردهاي ارائه‌شده، مي‌تواند توسعۀ بوم‌گردي منطقه را همگام با حفظ موقعيت محيط‌ زيستي و كاهش تهديدها و بهبود شرايط نامطلوب تضمين كند.