عقل گرايي و نص گرايي در كلام اسلامي (با بررسي ديدگاه هاي شيخ طوسي و ابن ادريس)

گستردگي و تنوع مباحث علم كلام، متكلمان را بر آن داشته است تا در اثبات مباحث كلامي از روش‌هاي گوناگون بهره گيرند. عقل‌گرايي و نص‌گرايي از روش‌هايي است كه هر كدام در حقيقت نمايانگر طيفي هستند كه مدارس علمي و دانشوران مختلفي را در بر مي‌گيرند، از اين رو حتي در يك مكتب و طيف مي‌توان اختلافاتي را تشخيص و نشان داد. در ميان عقلگرايان شيعه، ابن ادريس در فقه (و اصول فقه) يك نقطه عطف به حساب مي‌آيد كه عقلگرايي و اصول‌گرايي را در فقه به جايگاه واقعي خود بر مي‌گرداند. وي گرچه در برابر حاكميت انحصاري فتاواي شيخ طوسي در فقه ايستاد، اما در همان چارچوب روشي عمل كرد. با اين همه، حتي از لحاظ روش‌شناسي هم مي‌توان ميان آنها تفاوت‌هايي را تشخيص داد. اين تحقيق در پي نشان دادن تفاوت‌هاي مذكور در كنار شباهت‌ها مي‌باشد. شيخ طوسي و هم ابن ادريس در مباحث كلاميِ خود، روش عقل‌‌گرايي را بر روش نص‌‌گرايي ترجيح داده‌اند، اما ابن ادريس در تبيين و بررسي مباحث كلامي بيشتر از عقل بهره جسته است. البته اين بدان معنا نيست كه شيخ طوسي در استدلال‌ها و بررسي مباحث كلامي توجهي به كار كرد عقل نداشته باشد.