بررسي ديدگاه اشاعره درباره «افعال انسان» بر اساس نظريه صدرالدين شيرازي

از مسايل مهم كلامي‌ و فلسفي افعال اختياري انسان است. پرسش اين است كه با توجه به توحيد افعالي و اينكه جهان هستي تنها يك فاعل حقيقي دارد و تأثير استقلالي منحصر در خداست، انتساب افعال به انسان چگونه قابل توجيه است؟ متكلمين اشاعره با اذعان به توحيد افعالي، بر اين باورند كه همه افعال بندگان، مخلوق خداوند است و انسان تنها كسب كننده فعلي است كه خداوند آن را به دست انسان ايجاد مي‌كند. معتزله به انگيزه نفي بدي‌ها از خداوند، منكر صدور فعل عبد از خدا شده‌اند و منشاء افعال اختياري را عبد مي‌دانند. برخي فلاسفه نسبت افعال اختياري انسان را به خدا به صورت فاعليت طولي دانسته اند، ولي صدرالمتألهين با استفاده از دلايل عقلي و مباني وحياني، در صدد جمع بين اختيار انسان و توحيد افعالي برآمده است. در اين پژوهش ضمن بيان مباني اشاعره درباره افعال اختياري انسان و تحليل و نقد آن، مباني ملاصدرا درباره افعال اختياري انسان تبيين مي‌شود و رابطه آن با توحيد افعالي با توجه به دلايل عقلي و نقلي مورد تحليل و پژوهش قرار مي‌گيرد.