منازعات سياسي وايدئولوژيكِ اسماعيليان نزاري و باونديان طبرستان در عصر سلجوقيان (با توجه به بستر جغرافيايي و شرايط منطقه)

چكيده  در اين مقاله تقابل حكومت هاي محلي اسماعيليان نزاري و شاخه دوم باونديان طبرستان (466 ه ق تا 606 ه ق) كه به ملوك جبال و اسپهبدان نيز شهرت داشتند با اسماعيليان نزاري در زمينه سياسي و مذهبي در جغرافياي خاص شمال ايران مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است. باونديان كه از نظر مذهبي پيرو شيعه امامي بودند توانستند با استفاده از ظرفيت­ها و شرايط خاص جغرافيايي، اقتصادي و اعتقادي منطقه، به بسط قدرت و تحكيم حكومت در طبرستان بپردازند. اين مقطع هم زمان با دوره جانشينان ملكشاه سلجوقي بود كه از ميان آنان سلطان محمد و سنجر بيشترين نقش را در مناسبات سياسي و مذهبي نزاريان با باونديان داشتند. قدرت گيري خوارزمشاهيان در اين زمان بر آشفتگي مناطق شمالي ايران افزود كه پيامد آن به نفع اسماعيليان نزاري بود. نزاريان كه علاوه بر رويكرد توسعه جغرافيايي در منطقه شمال كشور، داعيه مذهبي نيز داشتند با باونديان امامي مذهب و شيعيان زيدي گيلان برخورد داشتند و سراسر اين دوره روابط آنان خصمانه بوده است. اين پژوهش با استفاده از منابع محلي تدوين گرديده كه در خلال آن تلاش شده تا با استفاده از گزارش ساير منابع، مناسبات باونديان طبرستان و اسماعيليان نزاري به لحاظ سياسي و مذهبي مورد تحليل قرار گيرد. بر اين اساس، چگونگي مناسبات سياسي و مذهبي دو حكومت محلي اسماعيليان نزاري و باونديان طبرستان، محور كليدي اين پژوهش مي باشد كه با رويكرد بين رشته اي در تاريخ و جغرافيا انجام شده است. در اين ميان، جهت بسط علمي و منطقي اين مناسبات، ذكر رويدادهاي مربوط به دوران سلجوقيان و بعضاً خوارزمشاهيان و همچنين اشاره اي به ظريت هاي جغرافيايي خاص طبرستان خالي از لطف نخواهد بود.