تحليل كمي بازخورد پوشش‌گياهي بر وقوع گرد و غبار در اكوسيستم‌هاي مناطق خشك (مطالعۀ موردي: استان اصفهان)

پديدۀ گرد وغبار يكي از عوارض ثانويۀ اكوسيستم­هاي مناطق خشك و نيمه­خشك است. اين پديده ناشي از بازخورد سيستم در مقابل عوامل متعدد فشار و تخريب مي­باشد. يكي از مهم­ترين اركان اكوسيتم­ها پوشش ­گياهي آن است. از آنجا كه عامل پوشش­گياهي منعكس­كنندۀ عوامل متعدد در اكوسيستم است، لذا مي­توان با مطالعۀ رابطۀ تغييرات آن با ساير عوامل نظير پديدۀ گرد و غبار به اثر متقابل عوامل پي برد. در اين تحقيق به بررسي تأثير پوشش­گياهي بر وقوع پديدۀ گرد و غبار در استان اصفهان طي دورۀ مطالعۀ 2016-2000 با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي و شاخص پوشش­گياهي نرمال­شده پرداخته­شده­است. براي انجام تحقيق، داده­هاي تعداد وقوع گرد و غبار در ايستگاه­هاي سينوپتيك استان براي دورۀ مورد­مطالعه از سازمان هواشناسي دريافت و فراواني روزهاي گرد وغبار هر ايستگاه در هر سال استخراج گرديد. با استفاده از روش كريجينگ، روزهاي گرد وغبار استان پهنه­بندي گرديد. نقشۀ پوشش­گياهي استان نيز براي هرسال و بر اساس شاخصNDVI تيرماه هرسال از تصاوير سنجندۀ MODIS تهيه­گرديد. تحليل رگرسيوني داده­هاي گرد وغبار سالانه و شاخص پوشش­گياهي نيز به­منظور تحليل كمي تأثير پوشش­گياهي بر وقوع گرد و غبار انجام­ شد. نتايج پهنه ­بندي نشان داد كه تعداد وقوع گرد و غبار در سال­هاي اخير نسبت به گذشته افزايش و سال­هاي 2011 و 2007 به ترتيب با مقادير 496 و 67 روز، بيشترين و كمترين تعداد گرد وغبار در طول دوره مي­باشند. همچنين ايستگاه نايين و اصفهان (فرودگاه) به ترتيب با 914 و805 روز بيشترين و گلپايگان و داران با 91 و111 روز كمترين ميزان وقوع گرد و غبار را داشته­اند. نتايج نشان داد كه بيشترين تعداد وقوع گرد و غبار مربوط به شرق و مركز استان و كمترين مربوط به بخش­هاي ديگر استان است. پوشش­گياهي نيز در طي دورۀ مورد­مطالعه در شرق و مركز استان كمترين مقدار بوده ­است. مقدار NDVI نيز در سال­هاي 2011،2013 و2015 كمترين مقدار بوده و بين 69 /0تا 19 /0- تغيير داشته­است. نتايج تحليل رگرسيوني نيز نشان داد كه فراواني وقوع گرد وغبار با پراكنش پوشش ­گياهي ارتباط نزديكي دارد و با كاهش پوشش ­گياهي، بر تعداد وقوع گرد و غبار افزوده ­مي­شود. به طوركلي عامل پوشش­گياهي با همبستگي معني ­دار در سطح خطاي كمتر از 5 درصد، 78 درصد از تغييرات پديدۀ گرد و غبار را تبيين مي­كند. بنابراين مديريت اكوسيستم ­ها و بالاخص پوشش ­گياهي در پديدۀ گرد وغبار مؤثر است.