سنجش اجتماع‌پذيري محيط شهري از طريق تطبيق نقشه‌هاي شناختي و نقشه‌هاي پيكره‌بندي فضايي

Evaluation of Sociability of Urban Environment Using “Cognitive Maps” and “Spatial Configuration Maps

حضور و تعاملات اجتماعي مردم در فضا‌هاي عمومي معماري و شهري، اجتماع‌پذيري فضا‌ها را رقم مي‌زند. در پژوهش حاضر، سنجش اجتماع‌پذيري فضا‌هاي عمومي شهري موضوع بحث است. كيفيت اجتماع‌پذيري، خصلت جدايي‌ناپذير فضا‌هاي عمومي شهري است؛ اما در برخي از فضا‌هاي عمومي شهري كمرنگ شده يا از بين رفته است. مقاله حاضر در راستاي پاسخ به اين پرسش كه: سنجش اجتماع‌پذيري محيط با تمركز بر دو رويكرد انساني و محيطي چگونه و با چه اجزايي صورت مي‌گيرد، شكل گرفت. بدين منظور، محله عودلاجان تهران به عنوان مورد مطالعاتي انتخاب و مورد بررسي قرار گرفت. بستر‌هاي احتمالي شكل‌گيري تعاملات اجتماعي در اين محله (از دو جنبه محيط‌محور و انسان‌محور) مورد ارزيابي واقع شد. در اين پژوهش، ادبيات، مباني نظري، شاخص‌هاي مورد بررسي و روش تحقيق مناسب با استناد به منابع دست اول جمع‌آوري و دسته‌بندي شدند. روش تحقيق مقاله حاضر، دو بخش شناختي و فضايي را شامل مي‌شود. در بخش شناختي، با استفاده از اسناد و نقشه‌هاي موجود، نقشه محله تهيه شد كه پس از بازديد‌هاي ميداني و مصاحبه با ساكنان محلي و غيرمحلي، يافته‌هاي شناختي گردآوري و به توليد نقشه‌هاي شناختي منجر شد. پيكره‌بندي فضايي محله نيز از طريق پارامتر‌‌هاي كمي روش چيدمان فضا مورد ارزيابي قرار گرفت. در نهايت از مقايسه داده‌هاي كمي و كيفي حاصله، به تحليل اجتماع‌پذيري در محله عودلاجان اقدام شد. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن بود كه اصل قرار دادن مدلسازي رايانه‌اي نحو فضا در سنجش مفاهيم اجتماعي، مفيد بوده اما كافي نيست ‌و به‌منظور اقدامات كالبدي در جهت بهبود وضعيت اجتماعي بافت‌هاي شهري، نياز است كه از روش‌هاي مكملي همچون نقشه‌هاي شناختي نيز بهره گرفته شود.

The presence and social interaction of people in the public spaces of architecture and urbanism lead to the spaces’ sociability. In the present research, the subject of discussion was the sociability of public spaces. The quality of sociability is the inseparable feature of the urban public spaces but, it has been faded or lost in some urban public spaces. The present study sought to answer this question: how and with what parts, the measurement of the environment sociability is performed with focus on the two human and environmental approaches? To do this, Oudlajan neighborhood of Tehran was selected and investigated as the case study. Possible platforms of social interactions’ formation were investigated in this area (from two environment-based and human-based aspects). In this research, proper literature, theoretical foundations, the studied indexes, and research method were collected and classified using first hand resources. The present methodology included two cognitive and spatial sections. In the cognitive section, using available documents and maps, the area map was prepared. After field visits and interviewing with the local and nonlocal residents, cognitive findings were collected and cognitive maps were produced. The spatial configuration of the neighborhood was evaluated through quantitative parameters of the space syntax method. Finally, comparing qualitative and quantitative data, sociability of the Oudlajan neighborhood was analyzed. Findings of the research showed that it has been useful to consider the space syntax computer modelling as a principal in the evaluation of social concepts, althought it was not enough. In order for somatic activities to improve social status of the urban tissues, it is required to use complementary methods such as cognitive maps.