چيستي علم سكولار و علم ديني و معيارهاي آن در ديدگاه استاد مصباح و آيت‌الله جوادي آملي

علم ديني و تقابل آن با علم سكولار مسئله‌اي تمام‌ناشدني است. آيت‌الله جوادي و استاد مصباح، كه از بزرگان حوزوي و انديشمندان برجسته تمدن اسلامي معاصر هستند، در حوزه چيستي و امكان علم ديني و تقابل آن با علم سكولار نظريه‌پردازي كرده‌اند. مقاله حاضر مقايسه‌اي است ميان ديدگاه‌هاي اين دو انديشمند در خصوص معيار ديني و سكولار بودن علم. در اين رهگذر هر يك از ايشان علي‌رغم اختلاف در تعريف و معيار علم ديني، تعريف و مصداق واحدي از علم سكولار ارائه و تبيين مي‌كند. سكولار يا ضددين وصف ذاتي علم نيست، بلكه وصفي است كه با در نظر گرفتن بستر، فلسفه­، فاعل و اهداف به يك علم انتساب پيدا مي‌كند. در اين بين آيت‌الله جوادي علم را، كه حقيقتي الهي دارد، به اعتبار فاعل بر يك دوراهي قرار مي‌دهد. اگر فاعل الهي و قائل به عناصر فلسفه الهي باشد، علمش ديني و اگر فاعل ملحد و ضددين باشد، علمش الحادي/سكولار لقب مي‌گيرد. استاد مصباح علم را اگر استعداد و صلاحيت توصيف ارزشي داشته باشد، به ارزيابي ديني يا ضدديني درمي‌آورد. ديدگاه اخير، صرف تنافي نداشتن علم با دين، در تمام مراحل از مباني تا مسائل و آثار آن، را در ديني بودن علم كافي مي‌داند.