سنجش جايگاه رقابت پذيري علمي ايران در منطقه با استفاده از شاخص پيچيدگي علمي

هدف: هدف پژوهش حاضر تعيين جايگاه رقابت پذيري علمي ايران در منطقه و نيز شناسايي و رتبه‌بندي حوزه‌هاي علمي با استفاده از شاخص پيچيدگي علمي است. روش‌شناسي: اين پژوهش از نوع كاربردي علم سنجي است كه با استفاده از شاخص پيچيدگي علمي انجام شده است. با توجه به ماهيت اين پژوهش، جامعه آماري آن شامل دو دسته  جامعه آماري حوزه هاي علمي و جامعه آماري كشورها مي باشد كه دسته اول  27 حوزه هاي علمي اصلي و 313 زيرحوزه علمي بر مبناي  طبقه بندي پايگاه استنادي سايمگو در بر مي گيرد و دسته دوم  شامل تمام كشورهاي جهان در مرحله گردآوري داده ها و كشورهاي مطرح در سند چشم انداز 1404 در مرحله تجزيه و تحليل داده هاست. يافته‌ها: يافته هاي پژوهش نشان دادند ايران رتبه چهلم جهاني و رتبه هشتم منطقه اي را به لحاظ شاخص پيچيدگي علمي به خود اختصاص داده است. از ميان 27 حوزه علمي مورد بررسي، حوزه پرستاري و پس از آن حوزه حرفه هاي سلامت بيشترين پيچيدگي علمي را به خود اختصاص دادند. ايران در حوزه هاي پيچيده توليدات علمي اندكي داشته به نحوي كه ميزان استنادات دريافتي آن در مقايسه با علوم فراگير ديگر بسيار ناچيز است و در مجموع بيشترين توليدات علمي و به تبع آن بيشترين استنادات دريافتي ايران در حوزهاي فراگير است. به لحاظ متوسط تنوع حوزه هاي علمي كشورهاي منطقه از منظر رقابت پذيري آنها در سطح جهان، كشور تركيه رتبه اول و ايران رتبه ششم را دارد و از نظر متوسط فراگيري بعد از تركيه و رژيم اشغالگر قدس، ايران رتبه سوم را به خود اختصاص داده است. همچنين مطابق  يافته هاي پژوهش، تركيه مهمترين رقيب توليدات علمي ايران در منطقه قلمداد مي شود و بعد از آن كشورهاي عربستان، پاكستان، مصر، اردن به ترتيب ديگر رقباي اصلي علمي ايران در منطقه هستند. نتيجه‌گيري: براي توسعه علمي ايران، علي رغم رشد كمي و كيفي توليدات علمي، نظام پژوهشي كشور بايستي به سمت تنوع سازي بر اساس قابليت هاي موجود سوق داده شود. بر اين اساس در راستاي بهينه سازي نظام پژوهشي و آموزشي، نقش پررنگ دولت را نمي توان كتمان كرد كه در اين راستا تعيين و تأمين قابليت هاي مورد نياز براي ارتقاء جايگاه رقابت پذيري علمي و هدايت نظام علمي كشور به سمت توليد علومي با پيچيدگي بالا در زمره وظايف دولتمردان قرار مي گيرد تا با سياستگذاري و برنامه ريزي هدفمند زمينه ساز رشد و توسعه نظام آموزشي و پژوهشي كشور باشند.