بازخواني و بازشناسي ساختار و سير تحول تاريخي محله ‌‌‌‌امام‌زاده جعفر (ع) يزد تا پيش از تغييرات دوران معاصر

شهرهاي تاريخي مشحون از آثار و لايه‌هايي هستند كه در گذر زمان به تدريج در زير لايه‌هاي جديد پنهان گرديده يا در اثر عوامل مختلف، در معرض فرسايش و دگرگوني قرار گرفته‌اند، اما با اين وجود، قصۀ شكل‌گيري هسته‌هاي تاريخي شهرها و عناصر مهم و شاخص آنها در همين لايه‌ها مضبوط گرديده است. معمولاً در روند حفاظت عالمانه از شهرهاي تاريخي جهان سعي مي‌گردد از آثار و لايه‌هاي تاريخي شهرها به نحو شايسته‌اي صيانت گردد تا از طريق برقراري ارتباط معنادار ميان آنها بتوان به سير شكل‌گيري، تحول، تكامل و دگرگوني شهر در ادوار مختلف راه يافت، اما متأسفانه برخي از طرح‌هايي كه در حوزه بافت‌هاي با ارزش شهرهاي ايران به مرحله اجرا مي رسند به دليل عدم شناخت كافي منجر به پاكسازي لايه‌هاي تاريخي شهر مي‌گردند كه اثرات جبران‌ناپذيري بر ساختار شهرها به جا مي گذارند. يكي از دلايل اين امر را مي‌توان در ضعف مطالعات و منابع مكتوب پيرامون هسته‌ها و مناطق تاريخي شهرها جستجو نمود. به عنوان نمونه طرح توسعه ‌‌‌‌امام‌زاده ‌‌‌جعفر(ع) يزد در سال 1392 يكي از نمونه طرح‌هايي بود كه بدون درك زمينه و خطوط تاريخي به مرحله تصويب رسيد و مداخلاتي نيز در راستاي تحقق آن به اجرا درآمد كه غالباً با تخريب‌هايي در بافت تاريخي پيرامون ‌‌‌‌امام‌زاده همراه بود. با توجه به اين مهم، اين مقاله در پي آن است تا با بررسي محله تاريخي ‌‌‌‌امام‌زاده ‌‌‌جعفر(ع) از طريق مطالعات ميداني و كتابخانه اي و استناد به مفهوم و شكل شهر و محله ايراني، ضمن معرفي عناصر شاخص و ساختار تشكيل دهنده محله، به تبيين لايه‌هاي پنهان محله و نسبت آن در ارتباط با توسعه شهر بپردازد كه در طرح‌هاي بزرگ مقياس در اين محدوده، مغفول مانده و بعضاً پاكسازي شده است. پژوهش حاضر با به كارگيري تركيبي از روش‌هاي تحقيق تاريخي و توصيفي ـ تحليلي به انجام رسيده است. نتايج اصلي اين پژوهش، بيان دلايل و زمينه‌هاي توسعه و رونق شهر در محدوده محله ‌‌‌‌امام‌زاده، شناخت گذرهاي تاريخي شهر و روند توسعه بازار در ارتباط با عناصر ساختاري محله ‌‌‌‌امام‌زاده و نظام‌هاي قابل شناسايي در اين روند مي‌باشد كه بايد در طرح‌هاي شهري مرتبط با اين محدوده مورد توجه قرار گيرد.