بازنمايي سازه هاي آبي تاريخي در ميدان وقت و ساعت يزد

ميدان وقت و ساعت از ميدان هاي شناخته شده شهر ميراث جهاني يزد محسوب مي شود. هر چند برجسته ترين و شناخته شده ترين وجه اين ميدان، موضوع ساعت و رصدخانه قديم آن در قرن هشتم است، اما ارزش هاي تاريخي و معماري اين ميدان تنها به اين موضوع محدود نمي شود. يكي از نكات جالب توجه در پيشينه تاريخي و ارزش هاي كالبدي اين ميدان، پيوند بسيار قوي ميدان و عناصر معماري پيرامون آن با سازه ها و تأسيسات آبي ست كه موضوع اصلي مقاله حاضر است. انگيزه شروع اين پژوهش اطلاعات تاريخي است كه نگارنده در حين مطالعات يك پروژه اجرايي در اين ميدان با آن مواجه شد. بدين نحو كه در فرآيند مطالعات شناخت و بررسي پيشينه تاريخي ميدان، از طريق منابع شفاهي و مصاحبه با ساكنين قديم محدوده ميدان و محله وقت و ساعت، اطلاعات ارزشمندي از حضور عناصر و سازه هاي آبي در ساختار قديم ميدان بدست آمد كه متأسفانه در منظر كنوني ميدان به چشم نمي آيند. اين امر انگيزه اي شد تا با تكميل داده هاي اطلاعاتي از طريق مراجعه به منابع مكتوب و نيز اسناد تصويري و نيز بررسي هاي ميداني به صحت سنجي منابع شفاهي اقدام شود و نتايج پژوهش به صورت مقاله در اختيار عموم قرار گيرد. روش پژوهش توصيفي تحليلي در جهت شناخت ابعاد ناشناخته ميدان وقت و ساعت در ارتباط با موضوع آب و تأسيسات تاريخي مرتبط با آن است. نتايج بررسي نشان مي دهد قرارگيري اين ميدان در مركزيت بافت تاريخي شهر يزد و در محل تقاطع چندين قنات تاريخي موجب شده كه عنصر آب به طرق گوناگون در بخش هاي مختلف ميدان نمود پيدا كند و اين مطلب از وجوه برجسته اين ميدان تاريخي محسوب مي شود. از اين ميدان دسترسي به سه قنات مهم شهر يزد يعني قنات زارچ، قنات اله آباد و قنات وقف آباد وجود داشته است و آثار آن به صورت آب انبار و پاياب در بخش هاي مختلف ميدان وجود دارد. با اين وجود در وضع فعلي، هيچ كدام از اين تأسيسات نمودي در سيماي عمومي و تاريخي ميدان ندارند و همگي دفن يا پنهان شده اند. اين در حالي است كه اين سازه هاي آبي شواهد مهمي از پيشينه تاريخي، اجتماعي و فرهنگي ميدان محسوب مي شوند. موضوعي كه در طرح هاي بازآفريني ميدان بايد مورد توجه جدي قرار گيرد و در راستاي تقويت منظر فرهنگي ميدان و آشكارسازي و بهره مندي بهينه از آنها اقدام گردد.