عناصر و ويژگي‌هاي محيطي پيرامون باغ‌هاي مظهرخانه‌اي، براساس مطالعۀ نمونه‌هايي از باغ‌هاي حكومتي و رسمي

باوجود مطالعات متعدد، تأثير باغ و عوامل شكل‌دهندۀ آن بر محيط پيرامون، ممكن است به‌خوبي مطالعه نشده باشد. اين عدم شناخت در كنار عوامل ديگر، همواره باعث شده است تا قلمرو باغ‌ها ناديده گرفته شود و در اثر توسعه‌هاي شهري در نواحي حومه‌اي و همچنين توسعۀ زيرساخت‌ها آسيب ببيند و فهم ما را از الگوهاي بوميِ زيست فرو‌كاهد و حفاظت از نمونه‌هاي باقي‌مانده را نيز دشوار ‌كند. نمونه‌هاي پرشماري از باغ‌هاي حومه‌اي مرتبط با يك قنات، در مناطق كويري ايران و معمولاً در نواحي نزديك‌تر به كوهپايه‌ها قابل شناسايي‌اند. اين نوع از باغ‌هاي مرتبط با قنات و مظهرخانۀ آن تأثير قابل توجهي بر محيط پيرامون خود داشته‎اند. به نظر مي‎رسد رابطۀ اين باغ‎ها با قنات و مظهرخانۀ آن و همچنين ارتباط اين تركيب با محيط پيرامون به پيدايش عناصر مشخصي در اطراف ‎آن‎ها منجر شده است كه در نسبت با يكديگر، بر گِرد باغ اصلي قرار دارند. بنابراين پرسش‎هاي اصلي پژوهش اين است ‌كه اجزاء و عناصر مورد نظر چه هستند و چگونه و با چه ساختاري با هم تركيب شده‎اند. هدف اين مقاله شناخت اين عناصر و ويژگي‌هايي است كه حاصل تركيب عناصر يادشده در ساختاري مشخص‌اند. روش تحقيق، تفسيري تاريخي است و از راه بررسي ميداني و كتابخانه‎ايِ نمونه‎هايي از باغ‎هاي مرتبط با مظهرخانه ميسر شده كه كمتر در معرض تغيير و توسعه قرار گرفته‎ باشند و درعين‌حال منابع نوشتاري و تصويري نيز اطلاعات كافي از محيط آن‎ها در اختيار قرار مي‌دهند. علاوه براين، باغ‌هايي در انجام تحقيق مدنظر بوده‌اند كه همچون باغ‌هاي حكومتي عناصر و تركيب‌هاي يادشده به‌طور مفصل‌تري پيرامون آنها به‌كار گرفته شده‌اند. جست‎وجو در محيط پيراموني اين باغ‎ها و تفسير داده‎هايي كه متون و تصاوير در اختيار مي‎گذارند، نشان مي‎دهد علاوه بر آن عناصر مشترك و مشابه شامل باغ اصلي، جلوخان، خيابان، بناهاي مرتبط با آب و مجموعه‎اي از باغ‎ها و خانه‎باغ‎ها كه پيرامون اين نوع از باغ‎ها وجود دارد، ساختار شكل‎دهنده مشتركي نيز پيرامون آن‎ها قابل بازيابي است. اين ساختارِ متكي بر آب قنات، زيست و زراعت پيرامون باغ را ميسر كرده و آن را با نواحي ديگر پيوند داده است.