دانش بومي كاربرد عوارض ژئومورفولوژي (آب‌رنگ كردن) و نقش آن در حفظ آب و خاك

كمبود آب همواره يكي از مهم‌ترين موانع در روند توسعه كشاورزي در اقليم‌هاي خشك و كم‌باران بوده است. در طول زمان‌ كشاورزان در قالب دانش بومي خود روش‌هاي متعددي را جهت مقابله با كمبود آب و پيامدهاي ناشي از آن ابداع كرده و توسعه داده‌اند. امروزه در مديريت منابع آب روستايي، براي مقابله اثربخش‌تر با كمبود آب لازم است تا دانش بومي مورد توجه جدي قرار گيرد. تلفيق دانش بومي هر منطقه با دانش نوين مي‌تواند بهترين گزينه در بهره‌برداري از منابع آب و خاك قلمداد شود. در اين پژوهش به معرفي و بررسي يكي از روش‌هاي بومي حفظ آب و خاك در شرق كشور به نام آب‌رنگ كردن و كاربرد مستقيم عوارض ژئومورفولوژي تپه‌هاي مارني در روستاي كلاته سادات شهرستان داورزن از استان خراسان رضوي پرداخته شده است. در اين تحقيق با استفاده از مطالعات كتابخانه‌اي، تهيه مدل‌هاي رقومي منطقه با نرم‌افزار Arc GIS، مشاهده ميداني و برداشت نمونه آب و رسوب، مصاحبه با كشاورزان محلي، آزمايش‌هاي فيزيكوشيميايي و تحليل آماري در نرم‌افزار SPSS اثرات مثبت يا منفي اين روش و نقش عوارض ژئومورفولوژي در حفظ آب و خاك بررسي مي‌گردد. نتايج نشان مي‌دهد كه اين روش، بهترين روش بومي- اقتصادي حفظ رطوبت و ترميم بافت خاك اراضي كشاورزي و عامل انتقال آب از اراضي نفوذ‌پذير مخروط‌افكنه‌اي به اراضي كشاورزي پايين‌دست مي‌باشد. با توجه به دلايل آماري و بررسي تحقيقات ديگر در اين زمينه، آب‌رنگ كردن نه‌تنها سبب بروز تغييرات قابل توجه در كيفيت آب رودخانه و تضعيف كيفيت آب كشاورزي منطقه نمي‌شود، بلكه باعث تغيير بافت و تركيبات خاك، حاصلخيزي اراضي كشاورزي و نيز كاهش هدررفت ناشي از تبخير و نفوذ به آبخوان با كيفيت پايين مي‌گردد.