نقد و بررسي تكافل بر مبناي قرارداد وديعه

ممنوع‌‌بودن ربا در اقتصاد اسلامي سبب شده تا اقتصاددانان مسلمان براي دوري‌گزيدن از ربا، نهادهاي مالي ويژه‌اي طراحي و معرفي كنند تا جايگزين نهادهاي مالي رايج شود. از جملۀ اين تلاشها طي چهار دهۀ گذشته در حوزۀ بيمه بوده است و تلاش شده تا بر اساس مقررات اسلامي مدلي جايگزين بيمه طراحي شود؛ زيرا يكي از مهم‌ترين ايرادهاي اقتصاددانان مسلمان به نهاد بيمه، ربوي‌بودن آن است. از اين‌ رو، صاحب‌نظران مسلمان براي رفع ايرادات پيش‌گفته، نهاد جايگزيني معرفي كردند كه ريشه در احكام شرعي دارد و بر پايۀ اصل تعاون استوار است. به باور اين صاحب‌نظران،  نهاد «تكافل» به‌عنوان بيمۀ اسلامي مي‌تواند جايگزين بيمۀ رايج شود. تكافل به هدف همكاري متقابل، تعاون و تقسيم عادلانۀ سود و زيان ميان همۀ اطراف قرارداد طراحي شده است و تاكنون چندين مدل قراردادي براي اين نهاد مالي اسلامي ارائه شده است. دو مدل تكافل مبتني بر مضاربه و وكالت از جملۀ مدلهاي رايج اين نهاد مالي هستند كه اصلاحات و تعديلهايي نيز در آن صورت گرفته است، ولي مدل تكافل مبتني بر قرارداد وديعه از جملۀ مدلهاي جديد معرفي‌ شده است كه در مقايسۀ با دو مدل پيشين چندان فراگير نيست. اين نوشتار تلاش دارد تا به بررسي تكافل مبتني بر قرارداد وديعه و تطبيق آن با قواعد فقه شيعه بپردازد.