تعيين آستانه تحمل به شوري لاين‌هاي اميدبخش گندم تحت شرايط گلخانه و مزرعه

اين پژوهش به منظور مقايسه تحمل به شوري لاين هاي اميدبخش گندم طي سال هاي 96-1394 انجام شد. آزمايش گلخانه اي در موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر كرج و آزمايش مزرعه اي در مركز ملي تحقيقات شوري در يزد انجام شد. تيمارها در آزمايش گلخانه اي شامل شوري آب آبياري در دو سطح (2 و 14 دسي زيمنس بر متر) و پنج ژنوتيپ گندم (MS-89-12، MS-89-13، MS-90-13، MS-90-15 و نارين به عنوان شاهد) و در آزمايش مزرعه‌اي شامل شوري آب آبياري در پنج سطح (2، 5، 8، 11و 14 دسي زيمنس بر متر) و همان پنج ژنوتيپ گندم بودند. نتايج آزمايش گلخانه‌اي نشان داد كه تنش شوري 14 دسي زيمنس بر متر موجب كاهش ارتفاع بوته، سطح برگ، وزن تر و خشك شاخساره و طول و وزن خشك ريشه در همه ژنوتيپ ها و افزايش شاخص كلروفيل فقط در لاين MS-89-12 شد. رقم نارين و سپس لاين هاي MS-90-15 و MS-90-13 با كم ترين درصد كاهش صفات در اثر تنش شوري، به عنوان متحمل ترين ژنوتيپ‌ها تعيين شدند. نتايج آزمايش مزرعه اي نيز نشان داد كه تنش شوري، بسته به شدت آن، با كاهش معني دار ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد سنبلك بارور در سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه همراه بود و از اين رو كاهش قابل توجه عملكرد دانه و زيست توده را به همراه داشت. تحت تيمار شاهد (شوري دو دسي زيمنس بر متر)، بيش ترين و كم ترين عملكرد دانه به ترتيب از ژنوتيپ هاي MS-90-13 (6.91 تن در هكتار) و نارين (5.81 تن در هكتار) و تحت شرايط شوري 14 دسي زيمنس بر متر، بيش ترين و كم ترين عملكرد به ترتيب از ژنوتيپ هاي نارين (3.23 تن در هكتار) و MS-90-15 (1.51 تن در هكتار) به دست آمد. آستانه تحمل به شوري نيز براي ژنوتيپ هاي MS-89-13، MS-90-13، MS-90-15، نارين و MS-89-12 به ترتيب برابر با 7.41، 6.30، 4.92، 4.84 و 4.20 دسي زيمنس بر متر برآورد شد. نتايج نشان داد كه در شوري‌هاي كم تر از هشت دسي زيمنس بر متر، لاين MS-89-13 داراي تحمل بالايي به شوري بود، ولي در شوري هاي بالاتر، مشابه با آزمايش گلخانه اي، رقم نارين و لاين MS-90-13 تحمل بيش تري داشتند. با توجه به يكسان بودن تقريبي نتايج گلخانه اي و مزرعه اي، لاين MS-90-13 براي شرايط شوري كم و رقم نارين و لاين MS-90-15 براي شرايط شوري بالا مناسب و با رعايت ملاحظات قابل توصيه هستند.