كاربرد رويكرد تركيبي تصميم‌گيري چندشاخصه براي مديريت جنگل‌هاي هيركاني

امروزه پديده تخريب جنگل‌ها به‌عنوان يكي از موضوعات پراهميت در مديريت جنگل‌ها، توجه جدي محققان را به خود جلب كرده است. تاكنون تلاش‌هاي زيادي براي شناسايي عوامل تخريب جنگل‌ها انجام شده و راهكارهاي اجرايي مؤثري براي كاهش آن پيشنهاد شده است. اين پژوهش با هدف شناسايي و رتبه‌بندي عوامل تخريب جنگل‌هاي هيركاني در شمال ايران انجام شده است. نتايج اين پژوهش مي‌تواند مبنايي براي درك شرايط پيش روي مديريت جنگل‌هاي هيركاني باشد و به مديران كمك مي‌كند تا برنامه‌ريزي دقيق‌تري داشته باشند. مواد و روش‌ها: در اين پژوهش براي شناسايي و رتبه‌بندي عوامل تخريب از تصميم‌گيري گروهي استفاده شد. بدين منظور دو نوع پرسش‌نامه طراحي شد. به كمك پرسش‌نامه‌ي اول معيارهاي مؤثر بر تخريب جنگل‌هاي هيركاني شناسايي شد. پرسش‌نامه دوم باهدف مقايسه‌هاي زوجي تهيه شد. سپس به كمك روش‌هاي AHP،TOPSIS ، ELECTRE III و SAW از اطلاعات به ‌‌دست‌آمده از پرسش‌نامه‌ي دوم براي رتبه‌بندي عوامل تخريب استفاده  شد. در آخر براي رسيدن به رتبه‌بندي دقيق، به كمك روش‌هاي ادغامي، رتبه‌بندي نهايي انجام شد.نتايج و بحث: نتايج نشان داد وزن عوامل تخريب انساني بسيار بيشتر از وزن عوامل تخريب طبيعي است. اين نكته نشان مي‌دهد درصد زيادي از تخريب جنگل‌هاي هيركاني حاصل مديريت نادرست اين جنگل‌ها است و مي‌توان بسياري از عوامل تخريب انساني را متوقف يا تعديل كرد. عوامل تخريب طبيعي كمتر تحت كنترل هستند ولي آثار آن را مي‌توان تعديل كرد. در مورد عوامل تخريب انساني برداشت غيرمجاز چوب صنعتي، تعرض به عرصه‌هاي جنگلي، حضور دام در جنگل و برداشت چوب در قالب طرح مهم‌ترين عوامل تخريب انساني بودند. پس ‌از اين عوامل، برداشت چوب براي تأمين سوخت، آتش‌سوزي عمدي يا اشتباهي، جايگزيني زودهنگام مديريت‌ها، بهره‌برداري غيراصولي از جنگل و فعاليت‌هاي عمراني (جاده‌سازي) عوامل تخريب جنگل‌هاي هيركاني بودند. مهم‌ترين عوامل تخريب طبيعي به‌ترتيب خشك‌سالي، آفات و آتش‌سوزي طبيعي بودند. در هر چهار روش رتبه‌بندي AHP، TOPSIS، ELECTRE III و SAW رتبه‌هاي اول تا چهارم به‌ترتيب به تعرض به عرصه‌هاي جنگلي، حضور دام در جنگل، برداشت غيرمجاز چوب از جنگل و برداشت چوب براي تأمين سوخت اختصاص داشت. اين موضوع نشان مي‌دهد رتبه‌بندي اين عوامل از پايداري بالايي برخوردار است و درمجموع فاصله وزني اين عوامل نسبت به عوامل بعدي زياد بود كه نشان از شدت تأثير اين عوامل بر تخريب جنگل‌هاي هيركاني دارد.نتيجه‌گيري: نتايج اين تحقيق نشان داد، موفقيت در طرح‌هاي حفاظت از جنگل‌هاي هيركاني وابسته به همكاري‌هاي همه‌جانبه جوامع بومي است؛ زيرا بسياري از تهديدهاي زيست‌محيطيو تخريب جنگل‌ها نتيجه فعاليت‌هاي انساني است و موفقيت در بسياري از طرح‌هاي منابع طبيعي و زيست‌محيطي در گرو در نظر گرفتن جنبه‌هاي اقتصادي و اجتماعي مرتبط با جامعه بومي ساكن در منطقه است.