اندازه‌گيري غلظت آلاينده‌ هاي گازي NO2 و SO2 در محيط‌ هاي موزه‌اي تهران به روش غيرفعال

سابقه و هدف: /strong افزايش آلودگي‌هاي محيطي ناشي از رشد صنايع، جمعيت، ساخت‌وسازهاي شهري، افزايش استفاده از مواد مصنوعي و شيميايي و همچنين تغييرات شرايط اقليمي باعث شده كه در سال‌هاي اخير متخصصان علوم و حفاظت و مرمت در جهان بر اهميت كيفيت هوا در حفاظت و نگهداري آثار در محيط موزه تاكيد بيشتري كنند و پژوهش در اين زمينه به يكي از محورهاي اصلي و بنيادين موضوع حفاظت پيشگيرانه مجموعه‌هاي موزه‌اي تبديل شود. از اين‌رو با توجه به اثرات مخربي همچون خوردگي فلزات، كاهش استحكام الياف و تغيير رنگ كه آلاينده‌هاي گازي ناشي از ترافيك و صنايع مي‌توانند بر آثار تاريخي داشته باشند، غلظت گازهاي NO2 و SO2در كتابخانه و موزه ملي ملك و موزه رضا عباسي در دو منطقه مركز و شمال شهر تهران مورد سنجش و پايش قرار گرفتند. /p مواد و روش‌ها: /strong نمونه‌برداري آلاينده‌هاي فوق با روش تيوب‌هاي غيرفعال پالمس در سالن‌ها و ويترين‌هاي نمايش اين موزه‌ها در دو نوبت در تابستان و زمستان سال 1392 انجام شد. براي نمونه‌گيري از هر مكان سه تيوب استفاده مي‌شود كه يكي از آنها به عنوان تيوب شاهد كاملا بسته است. سپس غلظت گاز دي اكسيد نيتروژن با استفاده از طيف‌سنجي فرابنفش و غلظت گاز دي‌اكسيد گوگرد به كمك روش يون كروماتوگرافي اندازه‌گيري شدند. همزمان با اين بررسي‌ها اندازه‌گيري دما و رطوبت نسبي داخل ويترين و سالن نمايش هم به وسيله ديتالاگر به مدت يك سال و در فواصل زماني 15 دقيقه انجام شد. اندازه‌گيري ميزان سرعت تبادل هوا در ويترين‌هاي نمايش با روش رديابي گاز دي‌اكسيد كربن به وسيله دستگاه قابل‌حمل مدل em VAISALA,GM70, GMP222 /em به مدت 24 ساعت صورت گرفت. /p نتايج و بحث: /strong نتايج آزمايشات و اندازه‌گيري‌هاي ريزاقليمي دما و رطوبت در اين دو موزه نوسانات زيادي به‌ويژه در رطوبت در آنها نشان مي‌دهد كه تحت تاثير شرايط محيطي بيرون است و نشان‌دهنده تبادل هواي زياد و عدم كارايي لازم سيستم‌هاي هواساز در اين دو موزه است. مقايسه نتايج مربوط به گازهاي آلاينده‌ مورد اندازه‌گيري نيز نشان مي‌دهد كه غلظت آلاينده‌ها در موزه رضا عباسي بيشتر از موسسه كتابخانهوموزهمليملكاست. مجاورت مستقيم اين موزه با خيابان اصلي و قرارگيري آن در نزديكي دامنه كوه و عدم جابه‌جايي هوا در اين منطقه نقش مهمي در افزايش غلظت آلاينده‌ها در موزه رضا عباسي دارد. همچنين غلظت گاز دي اكسيد نيتروژن در فصل تابستان بيشتر از زمستان و بالعكس غلظت گاز دي‌اكسيد گوگرد در زمستان بيشتر از تابستان است. با توجه به سرعت تبادل هواي ويترين‌هاي دو موزه و غلظت گازهاي آلاينده در آنها مشاهده مي‌شود كه اگرچه نيمه‌بسته بودن ويترين‌ها و كاهش سرعت تبادل هوا تاثير زيادي بر كاهش غلظت گاز دي‌اكسيد نيتروژن دارد اما به‌طور شگفت‌انگيزي غلظت گاز دي‌اكسيد گوگرد در داخل و خارج از ويترين‌ها تفاوت چشمگيري را نشان نمي‌دهد. لازم به ذكر است كه با توجه به نوع آثار موجود و مصالح مورد استفاده در ساخت ويترين‌ها كه اساسا شيشه و فلز هستند هيچ نوع منبع داخلي براي اين آلاينده در ويترين‌ها شناسايي نشد. /p نتيجه‌گيري: /strong در مجموع بررسي‌هاي انجام‌شده نشان مي‌دهد موقعيت مكاني موزه‌ها در بافت شهري، مجاورت يا عدم مجاورت آنها به خيابان‌هاي اصلي و پرتردد و سرعت تبادل هوا نقش مهمي در غلظت آلاينده‌هاي خارجي در محيط‌هاي داخلي موزه‌ها دارند. علاوه بر اين نتايج نشان مي‌دهد كه غلظت گازهاي آلاينده در محيط هر دو موزه بالاتر از حد مجاز براي حفاظت از آثار است. با توجه به اثرات مخرب اين آلاينده بر آثار اجراي يك طرح حفاظت پيش‌گيرانه و دفع خطر براي موزه‌هاي مذكور توصيه مي‌شود. اين توصيه‌ها طي يك مقاله جداگانه و در همين ارتباط مورد بحث و بررسي قرار خواهند گرفت. /p