بهينه‌ سازي شبكه حمل‌ و نقل درون ‌شهري قم از لحاظ زيست ‌محيطي به كمك الگوريتم ژنتيك و GIS

سابقه و هدف: امروزه حمل‌ونقل به عنوان يكي از زيرساخت‌هاي مهم و اثرگذار و به‌صورت همزمان زمينه ساز توسعه و اثرپذير از توسعه بوده و اين موضوع سبب توجه مديران و برنامه‌ريزان به مقوله حمل‌ونقل شده است. اما با توجه به تمركز برنامه‌ريزان حمل‌ونقل بر دسترسي‌ها و ساير جنبه‌هاي دينامكي حمل‌ونقل شهري، عوارض زيست‌محيطي آن به‌شدت مورد بي‌توجهي واقع شده است. شهر قم به عنوان يك كلان‌شهر مهم و مذهبي- توريستي مستلزم به‌كارگيري روشي كارا براي ساماندهي و مديريت حمل‌ونقل است روشي كه با ساير بخش‌هاي توسعه و بخصوص محيط‌زيست در تضاد نباشد. مواد و روش‌ها: در اين تحقيق پس از مطالعه منابع، شاخص‌هاي محيط ‌زيستي مرتبط با حمل‌ونقل شناسايي شده و 5 شاخص مهم تعيين شد سپس اين شاخص‌ها به‌صورت مكان‌مند و با استفاده از نقشه‌هاي GIS شبكه حمل‌ونقل و كاربري‌هاي شهر قم و با نظرات كارشناسي امتيازدهي شده است. براي تعيين وضعيت نهايي هر سلول، نتايج حاصل از GIS وارد نرم‌افزارMATLAB  شده و با روش الگوريتم ژنتيك نتايج حاصل شده است. نتايج و بحث: دستيابي به وضعيت بهينه از لحاظ زيست‌محيطي مستلزم ايجاد تغييرات در شبكه راه‌ها و يا تغيير مكان كاربري ‌هايي است كه به لحاظ آلودگي‌هاي ناشي از حمل‌ونقل حساسيت بالاتري دارند، نتايج اين تحقيق نشان داد كه 30 درصد سلول‌هاي شبكه از لحاظ زيست محيطي در وضعيت نامناسب، 30 درصد در وضعيت تناسب ميانه و 40 درصد در وضعيت مناسب قرار دارند. نتيجه‌گيري: نتايجي كه از نقشه بهينه شبكه حمل‌ونقل استنباط مي‌شود به خوبي نشان مي‌دهد كه با انتقال بخشي از كاربري‌ها به‌ويژه مناطق مسكوني به نواحي اطراف شهر و با آلودگي كمتر تغييرات محسوسي در وضعيت تناسب سلول‌هاي شبكه ايجاد مي‌شود به‌طوري‌كه بيشتر سلول‌هاي با امتياز 3 (نامناسب) به امتياز 1 (مناسب) تغيير وضعيت مي‌دهند، و فقط 10درصد از سلول‌ها در وضعيت نامناسب از لحاظ زيست‌محيطي قرار مي‌گيرند. بنابراين انتقال بخشي از كاربري‌ها از مركز شهر به نواحي اطراف، راهكار مناسبي براي كاهش تاثيرات آلودگي‌هاي ناشي از حمل‌ونقل خواهد بود.