نقش فضاي سبز محيط ‌هاي آموزشي كودكان در تقويت حس تعلق به مكان (بررسي موردي: مدارس ابتدايي ناحيه دو، شهر شيراز)

سابقه و هدف: حس تعلق به مكان يكي از واكنش‌هاي احساسي و عاطفي انسان نسبت به محيط است كه فرد را به مكان پيوند داده و هويت شخص و مكان  را شكل مي‌دهد. محيط‌هاي آموزشي كودكان، بعد از محيط خانه و خانواده، بيشترين سطح ارتباط را با كودكان به تعامل مي‌گذارد و حس تعلق به مكان، مميزي‌هايي براي شوق بازگشت به مدرسه و ماندن در آن فراهم آورده، كه از جمله عامل‌هاي اساسي در پيوند دانش‌آموز با محيط آموزشي است. از طرفي ديگر كمبود سطح كمي و كيفي فضاي سبز محيط‌هاي آموزشي مدارس امروز در كشور ما، اين محيط‌ها را به مكاني بي‌روح با مصالح و ساختمان‌هاي غيرجذاب براي كودكان بدل ساخته است. هدف از انجام اين تحقيق پاسخ به اين پرسش است كه اساسا چه ارتباط معناداري ميان محيط سبز مدارس (و ابعاد مختلف ارتباط با فضاي سبز) و حس تعلق به مكان وجود دارد؟ مواد و روش‌ها: در اين تحقيق سعي  شده با بهره‌گيري از بررسي‌هاي كتابخانه‌اي مباني حس تعلق و نقش آن در محيط‌هاي آموزشي كودكان تبيين شود، و سپس با استفاده بررسي‌هاي ميداني و به روش پرسش‌نامه‌اي، فرضيات مطرح‌شده در ابتداي پژوهش را با تحليل اطلاعات به‌دست‌آمده از پرسش‌نامه در نرم‌افزار SPSS ارزيابي كنيم. در اين پرسش‌نامه دو عامل حس تعلق به مدرسه و ارتباط با فضاي سبز مدرسه (به همراه عوامل مختلف آن شامل ”ارتباط حسي با فضاي سبز“، ”مشاركت در خلق فضاي سبز“ و ”ارتباط آموزش‌محور با فضاي سبز“) مورد سنجش قرار گرفتند. نتايج و بحث: اين قسمت از دو بخش آمار توصيفي و آزمون فرضيات تشكيل شده است. و بخش آمار توصيفي رابطه مستقيم بين سطح كمي و كيفي ارتباط با فضاي سبز مدرسه و حس تعلق به مدرسه مشهود است. شاهد اين امر متناسب بودن سطح فضاي سبز مدارس با حس تعلق دانش‌آموزان است كه از پرسش‌نامه‌هاي توزيع‌شده بين دانش‌آموزان اين مدارس به‌دست‌آمده است. در بخش آزمون فرضيات با استفاده از روش‌ آزمون فرضيات هر يك از فرضيات تحقيق مورد بررسي قرار مي‌گيرد كه با به‌كارگيري  شيوه‌اي كمي از دو روش آزمون همبستگي (Correlation Test) و رگرسيون چندمتغيره (Multiple Linear Regression) در ارزيابي فرضيات استفاده شده است. فرضيه اصلي تحقيق با همبستگي پيرسون (649/0) كه بيانگر رابطه مثبت و بسيار قوي بين متغير ارتباط با فضاي سبز مدرسه و حس تعلق به مدرسه است تقويت مي‌شود. همچنين فرضيات فرعي تحقيق با ضريب همبستگي و ضريب معناداري قابل‌قبول تاييد مي‌شوند. نتيجه‌گيري: در انتها اين نتيجه حاصل شده كه رابطه‌اي معنادار بين ارتباط با فضاي سبز مدرسه در سطوح مختلف آن از جمله: ”ارتباط حسي با فضاي سبز“، ”مشاركت در خلق فضاي سبز“ و ”ارتباط آموزش محور با فضاي سبز“، با حس تعلق به مدرسه در كودكان برقرار است. ارتباط حسي با فضاي سبز با ايجاد درگيري مستقيم (با تمام حواس ادراكي) و تجربه‌مدار با محيط، باعث تسلط شناختي بر مكان مي‌شود كه خود از عوامل ايجاد حس خودي بودن و تعلق به مكان است. مشاركت در خلق فضاي سبز حس تملك فضايي و عزت نفس را در كودكان بر مي‌انگيزد كه پيوند با مكان را تسهيل مي‌كند. ارتباط آموزش‌محور با فضاي سبز نيز از ديگر مواردي است كه در آن فضاي بيرون و طبيعت به عنوان محيط آموزشي و يا حتي منبع آموزش و يادگيري مطرح است.