تعيين روند تغييرات پارامترهاي كيفي آب هاي زيرزميني دشت شبستر

سابقه و هدف: آب زيرزميني از ديرباز، مهمترين منبع آبي مورد اطمينان بشر براي استفاده در بخش كشاورزي و شرب بوده است. براي آگاهي از وضعيت منابع آب زيرزميني و مديريت بهينه آن، لازم است از نوسانات سطح آب زيرزميني و تأثيرپذيري كيفيت آب زيرزميني از عوامل متعدد، به‌طور دقيقي بررسي شود. با پايش دقيق نوسانات و كيفيت آب زيرزميني مي‌توانيم برنامه‌ريزي قابل‌اعتمادي در تأمين و مديريت منابع آب داشته باشيم. بنابراين هدف از انجام اين تحقيق تعيين روند تغييرات پارامترهاي كيفي آب‌هاي زيرزميني دشت شبستر به منظور شناخت وضعيت كيفي آب زيرزميني و مشخص كردن نحوه استفاده از آن است. مواد و روش‌ها: در اين پژوهش براي شناخت وضعيت كيفي آب زيرزميني دشت شبستر و مشخص كردن نحوه استفاده از آن از نتايج شيميايي 15 متغير كيفي نمونه‌هاي آب زيرزميني 13 ايستگاه واقع در منطقه مطالعاتي طي سال‌هاي 91-1382 از آزمون ناپارامتري مانكندال استفاده شد و اثر خود همبستگي مرتبه اول از سري داده‌ها حذف شد. شيب خط روند با روش سن محاسبه شد. پارامترهاي كيفي مورد بررسي در اين تحقيق عبارتند از: مجموع آنيون‌ها، مجموع كاتيون‌ها، EC، SAR، ، ، ، TH،  Ph، TDS، ، Na%، ، و كه در هر سال دوبار اندازه‌گيري شدند. نتايج و بحث: نتايج نشان داد سري‌هاي زماني مربوط به متغيرهاي كيفي در اغلب ايستگاه‌ها (به جز ايستگاه عليشاه، سفيدكمر و ماه كم‌آب شبستر) روند صعودي داشته است. در ماه پرآب 36 سري (18 درصد) و در ماه كم‌آب 17 سري (9 درصد) روند مثبت معني‌داري را در سطح پنج درصد از خود نشان دادند. همچنين در مجموع كل 390 سري موجود، تعداد 140 سري روند منفي و 250 سري روندي افزايشي يا بدون روند داشتند. همچنين در مورد بيشترين تعداد روند منفي، ايستگاه‌هاي عليشاه و سفيدكمر در هر دو ماه پرآب و كم‌آب در صدر قرار دارند.  مقايسه نتايج بين ايستگاه‌ها حاكي از آن است كه كيفيت آب‌هاي زيرزميني دشت شبستر در قسمت جنوبي دشت وضعيت بحراني‌تري دارد. در حالت كلي مي‌توان نتيجه گرفت كه طي زمان كيفيت آب زيرزميني منطقه مورد برسي افت داشته است. نتايج حاصل از بررسي مقادير ضرايب همبستگي سري‌هاي زماني متغيرهاي كيفي با بارش نرمال سالانه در دوره آماري (1388 1382) نشان مي‌دهد كه هيچ يك از متغيرهاي كيفي معني‌داري خاصي در سطح پنج درصد با مقدار بارش سالانه ندارند. نتيجه كلي به‌دست‌آمده در اين بخش حاكي از عدم ارتباط بين بارش‌هاي صورت‌گرفته در مقياس سالانه و متغيرهاي كيفي است. اين در حالي است كه تراز سطح ايستابي در طول سال‌هاي مشترك آماري با متغيرهاي كيفي (1391 1382) تقريبا با شيب ثابتي افت داشته است. همچنين متغيرهاي اقليمي بارش، دما و تبخير عامل تغييردهنده خصوصيات كيفي آب‌هاي زيرزميني دشت شبستر تشخيص داده نشدند و تغييرات نامطلوب آنها تحت تأثير عوامل انساني تشخيص داده شدند. نتيجه‌گيري: بر اساس نتايج به‌دست‌آمده مي‌توان گفت كه در صورت ادامه وضع موجود امكان استفاده پايدار از منابع آب زيرزميني دشت شبستر غيرممكن خواهد بود. با عدم تصفيه فاضلاب‌هاي شهري و صنعتي و رها شدن زه‌آب‌هاي كشاورزي در سطح دشت و همسايگي با درياچه اروميه و پيشرفت شوره‌زار، كيفيت آب‌ها به طرز نامطلوبي تحت‌تأثير قرار خواهد گرفت