پديد آورندگان :
مرادي زيناب ، حسين دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده علوم و فناوري زيستي - گروه علوم و زيست فناوري گياهي , مرادي زيناب ، حسين دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده علوم و فناوري زيستي - گروه علوم و زيست فناوري گياهي , محرابيان ، احمدرضا دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده علوم و فناوري زيستي - گروه علوم و زيست فناوري گياهي , محرابيان ، احمدرضا دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده علوم و فناوري زيستي - گروه علوم و زيست فناوري گياهي , نقي زاده ، سياوش دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده علوم و فناوري زيستي - گروه علوم و زيست فناوري گياهي , نقي زاده ، سياوش دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده علوم و فناوري زيستي - گروه علوم و زيست فناوري گياهي , مصطفوي ، حسين دانشگاه شهيد بهشتي - پژوهشكده علوم محيطي - گروه تنوع زيستي و مديريت اكوسيستم ها , مصطفوي ، حسين دانشگاه شهيد بهشتي - پژوهشكده علوم محيطي - گروه تنوع زيستي و مديريت اكوسيستم ها , خواجويي نسب ، فرزانه دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده علوم و فناوري زيستي - گروه علوم و زيست فناوري گياهي , خواجويي نسب ، فرزانه دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده علوم و فناوري زيستي - گروه علوم و زيست فناوري گياهي
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: با افزايش نرخ نابودي تنوع زيستي در سال هاي اخير روش هاي نويني براي حفاظت پيدايش يافته اند. بعنوان نمونه شناسايي lt;br / gt;ناحيه هايي با تمركز منحصربه فرد گونه هاي انحصاري و نيز زيستگاه گونه هايي با ارزش هاي ويژه مانند تمركز گونه هاي دارويي و ژنتيكي و يا lt;br / gt;مناطقي كه به شدت در معرض تهديد قرار دارند مي توان با مي توان با صرف هزينه هاي كمتر از بيشترين كارايي حفاظتي برخوردار شد. lt;br / gt;Onosma L در كشور ايران نيز تاكسون هايي حضور دارند كه بدليل تنوع بالا و تهديدپذيري در اولويت حفاظتي قرار دارند، جنس .به عنوان lt;br / gt;يكي از اين اولويت ها طبقه بندي مي گردد كه بواسطه اهميت اكولوژيكي و دارويي و استقرار مركز گونه زايي و تنوع آن در ايران، تعيين lt;br / gt;الگوهاي پراكنش، اندميسم و وضعيت حفاظتي آرايه هاي اين جنس بسيار ضروري به نظر مي رسد. lt;br / gt;مواد و روش ها: در اين تحقيق، ابتدا بر اساس بانك اطلاعاتي تهيه شده از مطالعات ميداني قبلي و دادههاي هرباريومي نقطه هاي انتشار lt;br / gt;با قابليت تفكيك پذيري ° 25 (grid cells) به گريد سلهاي ArcGIS جغرافيايي گونه ها در نقشه ژئورفرنس ژئومورفولوژي ايران با نرم افزار lt;br / gt;UTM ( 20 كيلومتر × 20) °25 × استقرار يافته و منطقه هاي تنوع تعيين گرديد. سپس براساس تنوع شرايط ژئومورفولوژيكي اقليمي، lt;br / gt;ايستگاه هاي متنوع براي ارزيابي انتخاب شد. سپس مطالعات ميداني در اين ايستگاه ها براساس گراديان ارتفاعي انجام گرديد. در هر ايستگاه، lt;br / gt;بر اساس نوع رويشگاه و ويژگي هاي جمعيتي گونه ها سه تا پنج كوادرات استقرار يافت و در هر كوادرات سطح پوشش، تراكم، تنوع و سطح lt;br / gt;پوشش گونه هدف ارزيابي گرديد. در هر كوادرات سه تا پنج فرد از هر گونه نمونه برداري و سپس از هر كوادرات نمونه خاك از سطح تا lt;br / gt;عمقي كه ريشه استقرار دارد جمع آوري شد. به علاوه ويژگي هاي رويشگاه اعم از فيزيونومي رويشگاه ، تهديدها و ديگر ويژگي هاي اكولوژيكي lt;br / gt;يادداشت گرديد. افزون بر اين نمونه هاي سند جمع آوري شده بر اساس روش هاي استاندارد تثبيت شده و ذخيره سازي شد. شناسايي lt;br / gt;تاكسون ها بر اساس فلورهاي ايران، ايرانيكا و فلور عراق، فلور تركيه، و شوروي سابق انجام شد. ارزيابي ميزان تهديدپذيري گونه ها بر اساس دستورالعمل منطقه اي فهرست سرخ اتحاديه جهاني حفاظت، ارزيابي وضعيت حفاظتي رويشگاه ها بر اساس دستورالعمل اتحاديه جهاني lt;br / gt;حفاظت از طبيعت و رده بندي گونه هاي نادر نيز بر اساس تركيبي از روشهاي استاندارد انجام گرفت. lt;br / gt;نتايج و بحث: در اين مطالعه الگوهاي انتشار تعداد نه گونه با 106 جمعيت از اين جنس با رويكرد ژئوبوتانيكي انجام شده است. از ميان نمونه هاي بررسي شده تعداد يك گونه متعلق به زيربخش lt;em gt;Asterotricha lt;/em gt;، دو گونه متعلق به زيربخش lt;em gt;Heterotricha lt;/em gt; و شش گونه متعلق به زيربخش lt;em gt;Haplotricha lt;/em gt; ميباشد كه تنها چهار گونه از كل گونه هاي مطالعه شده انحصاري ايران مي باشند lt;strong gt;. lt;/strong gt;دامنه پراكنش ارتفاعي گونه هاي مورد مطالعه 455 متر تا 2950 متر از سطح دريا مي باشد كه گونه ها بيشتر، رويشگاه هاي مرتفع كوهستاني (1500 تا 2500 متر) و كوهپايه اي (900 تا 1500 متر) را اشغال كرده اند كه همراستا با نتايج مطالعات قبلي مي باشد. بيشتر جمعيت ها در رويشگاه هايي با شيب ملايم تا نيمه تند با دامنه جنوبي و اقليم نيمه مرطوب، مديترانه اي و نيمه خشك پراكنش يافته اند. رويشگاه هايي با ميانگين دماي ساليانه صفر تا ده درجه سانتيگراد، متوسط بارندگي ساليانه 200 تا 500 ميليمتر، عمق خاك كم و ساختارهاي زمينشناسي رسوبي، آذرين، آتشفشانيرسوبي بيشترين غناي گونه اي را به خود اختصاص داده اند lt;strong gt;. lt;/strong gt; گونه هاي اين جنس در مختصات جغرافيايي 37 تا 38 درجه عرض شمالي و 47 تا 48 درجه طول شرقي از بيشترين غناي گونه اي برخوردار هستند و غناي كلي گونه ها به سمت شمال كاهش نسبي و تدريجي نشان مي دهد. همچنين گونه ي lt;em gt;O. sabalanica lt;/em gt; بيشترين درجه تهديدپذيري و گونه هاي lt;em gt;O. microcarpa lt;/em gt; و lt;em gt;O. lt;/em gt; lt;em gt;elwendica lt;/em gt; كمترين درجه تهديدپذيري را به خود اختصاص داده اند و گونه هاي lt;em gt;O. sabalanica lt;/em gt; lt;em gt; lt;/em gt;و lt;em gt;O. subsericea lt;/em gt; lt;em gt; lt;/em gt;از نادرترين گونه هاي مورد مطالعه اين جنس در منطقه محسوب مي شوند. lt;br / gt;نتيجه گيري: گونههاي نادر اين جنس بيشتر جمعيت هاي كوچكي داشته و تنها در يك منطقه جغرافيايي و دامنه هاي ارتفاعي محدودي lt;br / gt;پراكنش دارند كه همين امر سبب آسيب پذيري شديد آنها در برابر خطرهاي تهديد كننده مي گردد. بنابراين در كنار روش هاي حفاظت lt;br / gt;گونه ها در زيستگاه طبيعي، حفاظت گونه محور و تمركز بر روي روش هاي حفاظت خارج از زيستگاه نيز توصيه مي شود.
