تاثير تغيير كاربري/پوشش زمين بر خدمات اكوسيستم در استان گلستان

سابقه و هدف: اكوسيستم خدمات متنوعي را عرضه مي كند، كه با توجه به نوع اكوسيستم و وضعيت آن در كمّيت و كيفيت داراي تفاوت هايي است. برآورد خدمات اكوسيستم براي حمايت از فرآيندهاي آمايش و برنامه ريزي سرزمين بسيار مهم است. به دليل رشد شهري و اثرات آن، خدمات اكوسيستم تحت فشار شديد قرار گرفته اند. در بين فعاليت هاي انساني كه خدمات اكوسيستم را كاهش مي دهند، تغيير كاربري/پوشش زمين كه به سبب رشد شهري و گسترش كشاورزي ايجاد مي گردد، مي توان اشاره نمود. در اين مقاله، پويايي تغيير كاربري/پوشش زمين در استان گلستان با استفاده از تحليل آشكارسازي تغييرات و زنجيره ماركوف بعنوان ورودي ضروري براي برآورد ارزش خدمات اكوسيستم بررسي و ميزان خدمات اكوسيستمي برآورد گرديد. ضمن آن كه از رويكرد حساسيت سنجي براي برآورد ميزان انعطاف پذيري مدل به اصلاح 50 درصدي در ضريب هاي ارزش خدمات استفاده شد. مواد و روش ها: استان گلستان يكي از 31 استان شمالي كشور واقع در جنوب درياي خزر است. در اين مطالعه، داده هاي چندزمانه كاربري/پوشش زمين از داده هاي ماهواره اي چند طيفي مربوط به دو سال 1363 و 1394 استخراج گرديد. ضمن آن كه ارزش خدمات اكوسيستم براي سال 1414 نيز محاسبه شد. براي كمّي كردن تغييرات كاربري از تحليل زنجيره ماركوف استفاده شد. زنجيره ماركوف ابزاري تحليلي براي مدل سازي تغيير كاربري زمين در زماني است كه تحليل تغييرات و فرآيندهاي سيماي سرزمين داراي پيچيدگي باشد. هدف اين مطالعه، ارزش دهي خدمات مربوط به هر نوع بيوم بر اساس داده هاي كاربري/پوشش زمين است. نتايج و بحث: تحليل تغيير كاربري/پوشش زمين نشان داد كه بيشترين افزايش كاربري در دوره زماني مورد مطالعه مربوط به گسترش مناطق انسان ساخت بوده است. مناطق انسان ساخت از سال 1363 تا 1394 بيشترين رشد را داشته است. در طي دوره زماني 13941363، خدمات اكوسيستم كاربري جنگل از 1722 ميليون دلار به 952 ميليون دلار رسيده است. در اين پژوهش ارزش سالانه 22 خدمت اكوسيستم برآورد شد. در بين خدمات برآورد شده، توليد غذا، ماده هاي خام، متعادل ساختن اقليم، چرخه مواد، كنترل زيستي، تنوع ژني و تفرج كاهش داشته اند و ساير خدمات افزايش/كاهش داشتند. تاثير استفاده از ضريب هاي مختلف براي برآورد خدمات اكوسيستم براي استان گلستان محاسبه گرديد. ضريب حساسيت در همه ي موارد كمتر از يك بوده است. نتايج نشان داد كه ارزش كلي خدمات اكوسيستم براي استان گلستان با تغيير ضريب ها انعطاف كمي دارد و به عبارت ديگر مورد اطمينان است. با توجه به نتايج به دست آمده از كاربري/پوشش زمين، مرتع ها و منطقه هاي جنگلي به دليل وسعت بيشتر اين منطقه ها در استان و همچنين ضريب بالاتر خدمات اكوسيستم، بيشترين خدمات اكوسيستمي را در منطقه عرضه مي دارند و كاهش در وسعت اين مناطق باعث از دست رفتن بخشي از خدمات اكوسيستم در سيماي سرزمين مي گردد. نتيجه گيري: ارزش خدمات اكوسيستم برآورد شده بر اساس كاربري/پوشش زمين براي نشان دادن ميزان تغيير خدمات در اثر رشد شهري در مقياس زماني و مكاني مهم است. اين برآوردها براي سطوح محلي، منطقه اي و جهاني به خاطر تاثير آن بر فرآيندهاي برنامه ريزي از طريق اصلاح سيستم هاي مديريتي براي برآورد صحيح خدمات بسيار مهم است چراكه مي توان از آن بعنوان پايه اي براي توسعه پايدار استفاده كرد. اولويت ديگر آن را مي توان در توسعه گزينه هاي بهينه سازي كاربري زمين در جهت افزايش خدمات اكوسيستمي دانست. /p