مدلسازي نقش دانش، نگرش و ارزش هاي محيط زيستي گردشگران در بروز رفتارهاي سازگار با محيط (نمونه موردي: گردشگران ايراني و خارجي شهر قم)

سابقه و هدف: بسياري معتقدند بروز مشكلات محيط زيستي به عامل هاي مختلفي از جمله ميزان آگاهي، شرايط، بسترها و هنجارهاي جامعه بستگي دارد. به همين دليل بايد دانست افراد درباره محيط زيست چگونه فكر مي كنند، چه شناختي از آن دارند و تا چه اندازه، نسبت به طبيعت و محيط زيست دغدغه دارند. هدف اين مقاله آگاهي از تاثير دانش، نگرش و ارزش هاي محيط زيستي گردشگران شهر قم در بروز رفتار محيط زيستي آن ها است. مواد و روش ها: پژوهش از نظر هدف كاربردي و به لحاظ روش توصيفي – تحليلي است. جامعه آماري پژوهش را گردشگران شهر قم تشكيل داده اند. نمونه آماري با استفاده از فرمول كوكران، 386 نفر برآورد و 200 پرسشنامه بين گردشگران داخلي و 186 پرسشنامه بين گردشگران خارجي به طور تصادفي توزيع گرديد. پژوهش طي فاصله زماني زمستان 1395 و بهار و تابستان 1396 صورت پذيرفته است. ابزار تحقيق، پرسشنامه اي است كه بوسيله ي محقق ايجاد شده است كه روايي آن به روش صوري و پايايي آن با ضريب آلفاي كرونباخ به ميزان 0.762 مورد تأييد قرار گرفت. براي انجام تحليل هاي توصيفي و آزمون هاي آماري t تك نمونه اي و ضريب همبستگي اسپيرمن از نرم افزار SPSS و براي مدلسازي معادلات ساختاري از نرم افزار AMOS استفاده گرديد. نتايج و بحث: جهان در حالتي قرار دارد كه متخصصان محيط زيست آن را در حالت فشار بيش از حد و سقوط مي دانند. تغيير ويژگي ها و مشخصه هاي مشكل هاي محيط زيست از سطح ملي به سطح جهاني، از متمركز به پراكنده، از كوتاه مدت به بلند مدت و از پيچيدگي كم به پيچيدگي زياد ايجاب مي كند كه به عامل هاي اثر گذار در بروز رفتارهاي محيط زيستي توجه بيشتري گردد. تجربه نشان داده است كه در مكان هايي كه گردشگري بدون چارچوب، برنامه ريزي و استراتژي مشخص توسعه يافته، مشكل هاي محيط زيستي و اجتماعي متعددي ظاهر شده است و در دراز مدت مشكل هاي گردشگري بيشتر از فايده هاي آن بوده است. بروز چنين رويدادهايي سبب شكل گيري جنبش هاي محيط زيستي گرديده است. به وجود آمدن انديشه حمايت از محيط زيست ضرورت توجه به ارزش ها و رفتارهاي محيط زيست را بيش از پيش نشان مي دهد. بديهي است كه در فرايند شكل دهي به رفتار، عامل ها و متغيرهاي بسياري نقش دارند. به همين دليل حركت به سمت درك بيشتر  پيچيدگي هاي ارزش ها، نگرش ها، زمينه ها و عوامل شخصيتي كه رفتار خاصي را تحت تاثير قرار مي دهند ضروري است. در تحقيق حاضر نتايج حاصل از آزمون همبستگي اسپيرمن با سطح معناداري 0.796 نشان داد كه بين مدت زمان اقامت گردشگران و رفتار محيط زيستي آن ها ارتباطي وجود نداشته است. نتايج آزمون t تك نمونه اي بيان مي كند كه گردشگران مذهبي از حضور در قم رضايت داشته و نسبت به آن وفاداري دارند. وجود بارهاي عاملي به ميزان 0.37، 0.41 و 0.14 براي متغيرهاي پنهان دانش، نگرش و ارزش محيط زيستي گردشگران نشان داد كه متغيرهاي اشاره شده در سطح اطمينان 95 درصد بر بروز رفتارهاي محيط زيستي گردشگران تاثيرگذار بوده اند. از بين عامل هاي مورد بررسي عامل نگرش محيط زيستي گردشگران نقش بيشتري در تبيين رفتارهاي محيط زيستي آنان داشته است. نتيجه گيري:  بايد بيان داشت در بين عامل هاي اثر گذار بر بروز رفتارهاي محيط زيستي نگرش محيط زيستي گردشگران اثر بالاتري بر رفتارهاي آنان داشته است. اثر ارزش هاي محيط زيستي بر رفتار محيط زيستي گردشگران دومين عامل اثر گذار بوده است و ارزش‌هاي محيط زيستي گردشگران در اين بين كمترين اثر گذاري را به خود اختصاص داده است. علاوه بر آن مدت زمان اقامت گردشگران ارتباطي با رفتارهاي محيط زيستي آنان نداشته است.