تأثير مداخله ‏اي دلبستگي مكاني بر رابطه دلبستگي اجتماعي و رفتارهاي محيط ‏زيستي (مورد مطالعه: محله تجريش)

سابقه و هدف دلبستگي به مكان ارتباط عاطفي با موقعيت مكاني يا چشم ‏اندازي خاص است كه بطور معمول شامل عنصر هاي جسماني و اجتماعي مي‏ باشد. از ديدگاه Hummon، دلبستگي اجتماعي، بعنوان سرمايه ‏گذاري عاطفي در يك مكان تعريف شده است. امروزه مفاهيم محيط زيستي داراي مفاهيم اجتماعي هستند و بخش عمده ‏اي از باورها و رفتارهاي محيط زيستي افراد تحت تاثير نظام ‏هاي فرهنگي و اجتماعي، تغيير و تحول مي ‏يابند. هدف از پژوهش حاضر، بررسي رابطه ميان دلبستگي اجتماعي و رفتارهاي محيط زيستي، با توجه به نقش واسطه ‏اي دلبستگي مكان در ميان ساكنان محله تجريش واقع در منطقه يك شهرداري تهران مي‏ باشد. مواد و روش ‏ها اين مطالعه از نظر نحوه گردآوري اطلاعات، پيمايشي و بلحاظ نوع، توصيفي- همبستگي مي ‏باشد. بدين منظور نمونه ‏اي مشتمل بر ۲۸۴ نفر از ساكنان محله تجريش كه به روش نمونه ‏گيري تصادفي انتخاب شده بودند، به پرسشنامه‏ پژوهش كه روايي و پايايي آن مورد تاييد قرار گرفته بود پاسخ دادند. داده‏ هاي پژوهش با استفاده از روش‏ هاي تحليل همبستگي و مدل معادلات ساختاري با استفاده از نرم ‏افزارهاي SPSS۲۱ و AMOS۲۱ مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. نتايج و بحث نتايج حاصل از ضرايب استاندارد مدل معادلات ساختاري نشان داد كه متغير دلبستگي اجتماعي، متغير دلبستگي به مكان را به صورت مستقيم و مثبت پيش ‏بيني مي‏ كند (P-value ۰.۰۱ و) و متغير دلبستگي به مكان نيز بطور مستقيم و مثبت متغير رفتار محيط زيستي را مي‏ تواند پيش ‏بيني ‏كند (P-value ۰.۰۱ و). در نهايت، تاثير دلبستگي اجتماعي بر رفتار محيط زيستي با دو نوع اثر مستقيم و غيرمستقيم همراه بود. به اين صورت كه متغير دلبستگي اجتماعي هم به صورت مستقيم و بي‏واسطه (P-value ۰.۰۱ و)؛ و هم به صورت غيرمستقيم و از طريق نقش واسطه ‏اي دلبستگي به مكان (P-value ۰.۰۱ و) بر رفتار محيط زيستي تاثيرگذار است. براي ارزيابي برازندگي مدل در اين پژوهش از هشت سنجه اصلي برازش استفاده گرديد. در اين مطالعه سنجه نسبت كاي اسكوئر به درجه آزادي (CMIN/Df) ۳۷۵/۱ برآورد شد كه از وضعيت قابل قبول براي مدل حكايت دارد. سنجه ريشه دوم ميانگين مربعات باقيمانده (RMSEA)، نيز با ميزان ۰۳۶/۰ نشان داد كه مدل تدوين شده در پژوهش حاضر مورد تاييد مي‏ باشد.سنجه ‏هاي GFI و AGFI، برازش مطلق مي ‏باشند كه مي ‏بايست در محدوده صفر و يك قرار گيرند و ميزان بزرگتر از ۹/۰ براي سنجه GFI و ۸۵/۰ براي سنجه AGFI گوياي برازش مطلوب مدل خواهد بود. در مدل اندازه‏ گيري شده در پژوهش حاضر مقدار ۹۹۰/۰ براي سنجه GFI و ۹۶۵/۰ براي سنجه AGFI گوياي برازش بسيار مطلوب مدل بود. براي سنجه هاي برازش افزايشي (IFI)، برازش توكر-لويس (TLI)، و برازش مقايسه ‏اي (CFI)، ميزان بزرگتر از ۹/۰، نشان دهنده برازش مطلوب مدل مي ‏باشد كه مقدار سنجه IFI، برابر با ۹۹۶/۰، TLI، برابر با ۹۹۰/۰ و سنجه CFI برابر با ۹۹۶/۰ به دست آمد. سنجه برازش تطبيقي يا (NFI) بر مبناي همبستگي بين متغيرهاي حاضر در مدل قرار دارد بنحوي كه ضريب هاي بالاي همبستگي بين آن ها به ميزان بالاي سنجه برازش تطبيقي مي انجامد. ميزان قابل قبول اين سنجه مي ‏بايست بزرگتر از ۹/۰ باشد كه در مطالعه حاضر به دست آمد و نشانه تاييد مدل پژوهش است. نتيجه‏ گيري حس دلبستگي مكاني بعنوان عامل مداخله ‏اي ميان دلبستگي اجتماعي و رفتارهاي محيط ‏زيستي، اهميت ارتباط مكان را براي حمايت از تركيب ارتباطات اجتماعي مورد تاكيد قرار مي‏ دهد و دلبستگي به مكان مي ‏تواند بعنوان يك مولفه حياتي در پرورش شهروندان فعال در حفاظت از محيط ‏زيست درنظر گرفته شود. اين احساس را مي ‏توان از طريق تجارب مستقيم با مكان‏ ها، بويژه تجارب بلند مدت، مكرر و مثبت و نيز يادگيري در مورد مكان ‏ها از طريق منبع هاي غيرمستقيم به جاي تماس مستقيم ايجاد نمود.