تحليل و پيش‌بيني تغييرهاي كاربري زمين ها در نواحي ساحلي استان گيلان

سابقه و هدف تغيير هاي كاربري زمين در استان ساحلي گيلان در دهه‌هاي اخير مشكل هايي مانند تخريب جنگل و تالاب، فرسايش خاك، كاهش تنوع زيستي، افزايش آلودگي‌هاي ‌محيط زيستي را بوجود آورده است. با توجه به اهميت اين منطقه بلحاظ ويژگي‌هاي خاص و منحصربه‌فرد و استفاده انسان از اين محيط براي انواع فعاليت‌هاي مسكوني، صنعتي و تفريحي لازم است تا از تغيير هاي صورت گرفته، عامل هاي موثر بر تغيير ها آگاهي يافته و با پيش‌بيني روند تغيير ها در آينده بتوان از بروز تخريب‌هاي غيرقابل‌جبران بر محيط‌زيست جلوگيري شود. هدف از پژوهش حاضر، تحليل تغيير هاي كاربري زمين هاي استان گيلان در يك دوره ۲۰ ساله (۱۳۷۵-۱۳۹۵) و پيش‌بيني تغييرها براي ۳۰ سال آينده بر اساس تلفيق شبكه عصبي مصنوعي پروسپترن چندلايه و مدل زنجيره ماركوف با استفاده از مدل‌ساز تغيير سرزمين است. مواد و روش ها از تصوير هاي ماهواره لندست ۵ و ۸ سنجنده هاي) (TM و OLI-TIRS) (مربوط به سال‌هاي ۱۳۷۵، ۱۳۸۵، ۱۳۹۵ استفاده گرديد. نقشه‌هاي پوشش زمين ها براي سال‌هاي يادشده در ۵ طبقه جنگل، مرتع، كشاورزي، منبع هاي آب و مسكوني با به‌كارگيري روش بيشترين احتمال تهيه شد. آشكارسازي تغيير ها انجام و سپس مدل‌سازي پتانسيل انتقال با استفاده از الگوريتم پروسپترون چندلايه شبكه عصبي مصنوعي با استفاده از ۱۳ متغير مستقل و ۷ زير مدل براي مدل‌سازي تغيير هاي كاربري زمين ها براي سال ۱۳۹۵ صورت پذيرفت و سپس با روش زنجيره ماركوف نقشه كاربري زمين ها براي سال ۱۳۹۵ با ضريب ۹۸/۰ پيش‌بيني شد. درنهايت الگوي كاربري زمين هاي استان گيلان براي سال ۱۴۲۵ بر اساس آن شبيه‌سازي شد. نتايج و بحث نتايج به‌دست‌آمده از بررسي و پيش‌بيني تغيير هاي كاربري زمين ها در دوره اول (۱۳۷۵-۱۳۸۵) بيانگر اين بود كه كاربري مسكوني با ۷۲/۷۷۰۲ هكتار افزايش بيشترين تغيير ها را در بين ديگر كاربري ها دارد. در اين تغيير ها، كاربري كشاورزي بيشترين سهم را داشته است ‌بطوري‌كه ۷۶۶۳ هكتار از اين زمين ها به منطقه هاي مسكوني تبديل‌شده است. در دوره دوم (۱۳۸۵-۱۳۹۵) كاربري مسكوني همانند دوره قبل با نرخ تغيير هاي ساليانه ۷۳/۶۳۳ هكتار بيشترين تغيير ها را در اين دوره داشته است. در كل دوره مطالعاتي از سال ۱۳۷۵ تا سال ۱۳۹۵ زمين هاي مسكوني از ۵۷/۱۲۱۵۷ هكتار در سال ۱۳۷۵ به ۵۹/۲۶۱۹۷ هكتار در سال ۱۳۹۵ رسيده كه زمين هاي كشاورزي بيشترين سهم را در تبديل منطقه هاي ساخته‌شده دارا بوده است. نتيجه‌گيري روند تغيير هاي كاربري زمين نشان مي‌دهد كه اين روند از گذشته شروع‌شده و در آينده نيز ادامه خواهد داشت بصورتي كه نتايج آشكارسازي تغيير ها از پيش‌بيني كاربري زمين براي ۳۰ سال آينده بيانگر افزايش كاربري مسكوني به ميزان ۵۱/۱۷۹۳۱ هكتار و كاهش سطح زمين هاي كشاورزي، جنگلي و مرتعي خواهد بود. با توجه به اين نتايج مي‌توان گفت ارزيابي به‌موقع و دقيق اين تغيير ها به تصميم‌گيري و برنامه‌ريزي بهتر مي‌انجامد.