تحليل و ارزيابي اقتصادي الگوي مصرف انرژي و ميزان انتشار گازهاي گلخانه ‏اي در توليد گندم آبي استان اردبيل

سابقه و هدف بشر بدون توجه به نوع انرژي مصرفي، هميشه براي تامين نيازهاي اوليه غذايي خود مجبور به صرف انرژي بوده است. انرژي فسيلي فراوان سبب شده است كه تامين غذاي جمعيت رو به گسترش ممكن شود. رشد جمعيت در سطح بالايي باقي‌مانده ولي منبع هاي انرژي بويژه انرژي فسيلي در حال كاهش است بنابراين جوامع نيازمند برنامه‌ريزي‌هاي اساسي در قبال مديريت مصرف انرژي هستند. اين پژوهش با هدف ارزيابي مصرف انرژي و انتشار گازهاي گلخانه ‏اي نهاده هاي حاصل از مصرف ورودي براي توليد گندم آبي در استان اردبيل انجام شد. مواد و روش‌ها جامعه آماري اين تحقيق شامل ۱۰۰ نمونه از كشاورزان گندم‌كار استان اردبيل است كه از سه شهرستان بيله سوار، پارس‌آباد و اردبيل كه بيش از ۷۰ درصد سطح زير كشت را داشتند انتخاب گرديد. داده‌ها در سال زراعي ۹۷-۱۳۹۶ با استفاده از روش تصادفي، نمونه‌برداري گرديد. براي رسيدن به هدف ها، سامانه‌ توليد گندم آبي بر اساس شاخص‌هاي كارايي، بازده انرژي، سهم انرژي‌هاي مستقيم و غيرمستقيم و تجديدپذير و تجديدناپذير ارزيابي گرديد. نتايج و بحث نتايج نشان داد كل انرژي ورودي حدود MJ ha-۱۳۴/۳۸۷۵۵ بود. در بين نهاده‌هاي ورودي ميزان كود نيتروژن و سوخت ديزل بترتيب با ۳۸/۳۷% و ۰۳/۱۹% بيشترين سهم را داشتند. سهم انرژي مصرفي مستقيم و غيرمستقيم بترتيب حدود ۸۸/۳۹% و ۱۲/۶۰% و انرژي‌هاي تجديدپذير و غيرتجديدپذير بترتيب ۰۱/۳۱% و ۹۹/۶۸% از كل انرژي‌هاي ورودي بود. كارايي مصرف انرژي براي توليد دانه و عملكرد بيولوژيكي گندم آبي بترتيب ۶۷/۱ و ۹۹/۱ به دست آمد. بهره‌وري انرژي نيز بترتيب ۱۱۶/۰و kg Mj-۱۲۴۲/۰ برآورد گرديد. كل انتشار CH۴,N۲o و CO۲ از مزرعه هاي گندم آبي بترتيب۱۴/۵۱۷، ۶۵/۱و ۵۲/۱۲۷۱ كيلوگرم در هكتار بود. ارزش ناخالص توليد و كل هزينه‌اي توليد گندم آبي در استان اردبيل بترتيب ۵۹۲۶۸۷۹۲ و ۳۹۰۱۵۷۴۷ ريال در هكتار و نسبت فايده به هزينه ۵۲/۱ برآورد گرديد كه هزينه‌هاي ثابت و متغير بترتيب ۴۵/۵۴ و ۶/۴۵ درصد بود نتيجه‌گيري پتانسيل گرمايش جهاني (GWP) kg CO۲eq ha-۱۱۴/۱۶۱۶۲۰ تخمين زده شد. سود خالص حاصل از توليد گندم آبي نيز ۲۳۶۹۱۲۹۹ريال بود كه نشان دهنده توجيه اقتصادي توليد گندم آبي در استان اردبيل بود. با توجه به نتايج و به منظور كاهش اثرات زيست محيطي نظام توليد گندم به نظر مي رسد كه مي توان از روش هاي مختلف مديريت نظام زراعي همچون كاربرد نهاده هاي آلي، تناوب، كم خاكورزي و بي خاكورزي بر مبناي بهره گيري از اصول كم نهاده براي كاهش اين اثرات زيست محيطي بهره جست.