ديوان شمس تبريزي، آينۀ بازتاب شعورمندي كائنات

ديوان شمس تبريزي، اثر معروف مولانا جلال‌الدّين محمّد بلخي، عارف بزرگ مسلمان قرن هفتم هجري، مانند اثر ارزشمند ديگر وي، مثنوي معنوي و همچنين همۀ آثار عرفانيِ اسلاميِ فارسي، آينۀ بازتاب باورهاي خاصّ عارفان بزرگ مسلمان است. يكي از اين باورها، «شعورمند‌ دانستن كائنات» است كه الهام‌بخش اصلي ايشان در اين خصوص، آيات قرآن كريم و روايات اسلامي است. عارفان بزرگي چون مولوي، با تأثيرپذيري از اين گنجينه‌هاي ارزشمند ديني، به‌ويژه آياتي كه به تسبيح موجودات يا مورد خطاب قرارگرفتن آن‌ها از سوي خالق خويش اشاره دارند، همۀ عالم وجود را حيّ و ناطق و داراي شعور مي‌دانند. علاوه‌‌ بر ‌اين، رسيدن به اين باور، آن‌گونه كه خود اذعان نموده‌اند، از طريق كشف و شهود نيز بر ايشان محقّق شده‌است. در اين مقاله كه از روش سندكاوي در جمع‌آوري اطّلاعات، استفاده گرديده، سعي شده‌‌‌است تا نمونه‌هاي برجستۀ بازتاب شعورمندي كائنات، از ديوان شمس تبريزي، استخراج و تحليل و توصيف گردد. از مهم‌ترين نتايج مقالۀ حاضر، آن است كه مولوي در انعكاس اين باور عرفاني اسلامي در ديوان شمس تبريزي، هم از نظر ميزان، هم صراحت بيان، گوي برتري را از ديگران ربوده است.