مضامين عرفاني، ديني و ادبي حروف الفبا در اشعار شاه نعمت الله ولي كرماني

مضامين بكر، فضاهاي شاعرانه، تركيبات و تعابير نغز و ظريفِ برساخته از حروف الفباي پارسي در كنار ديگر مضامين ادبي و هنري، از ديرباز تاكنون در پهنه ادب فارسي، جايگاه خاصي دارد. شعرا و نويسندگان، در تمام ادوار و سبك‌هاي شعر فارسي، با عنايت به شكل، حالت و ويژگي اين حروف، به مضمون‌آفريني با آنها پرداخته‌اند. شاعران عارف و متصوفه در مقايسه با ديگر شعراي ادب پارسي، توجّه خاصي به حروف الفبا و ساختارهاي هنري و ادبي آنها براي تبيين انديشه‌هاي ديني، عرفاني و صوفي‌گري خود داشتند. يكي از شاعران عارفي كه از خصوصيات و ويژگي‌هاي حروف الفبا در دامنه بسيار وسيعي بهره جسته است، شاه نعمت الله ولي كرماني، شاعرِ قرن هشتم هجري است. او كه خود مؤسس فرقه شاه نعمت اللهي هم بود، در ترويج و تبيين انديشه‌هاي عرفاني و دينيِ فرقه شاه نعمت اللهي، به مدد حروف الفباي پارسي، مضامين باريك و ظريفي را مي‌آفريند كه نشان از خلاقيت ذاتي و ذهني او در به كارگيري حروف در ساخت مضامين ديني و عرفاني دارد. در اين مقاله، ضمن بررسي جايگاه و ويژگي حروف الفباي پارسي از منظر شكل و هيأت ظاهري و ادبي، به نقش آنها در آفرينش تركيبات، تعابير و مضامين ديني، عرفاني و ادبي پرداخته‌ايم. با بررسي مجموعة كامل شواهد شعري به دست آمده از اشعار شاه نعمت الله ولي در زمينه مضامين ديني، عرفاني و ادبي بر ساخته از حروف الفبا، اين نتيجه حاصل شد كه شاه نعمت الله ولي، تقريباً از همه حروف الفبا در آفرينش مضامين ديني، عرفاني و ادبي خود به خوبي استفاده كرده است، اما دامنه به كارگيري حرف الف در مقايسه با ديگر حروف الفبا، به مراتب وسيع تر و بيشتر است. شاعر به حروفي چون ب، ميم، عين و نون به واسطه ويژگي منحصربه فرد آنها، بيشتر از ديگر حروف الفبا توجّه داشته است. در ضمن دامنه مضامين ديني و عرفاني برساخته از اين حروف در مقايسه با مضامين ادبي و شاعرانه، بسيار بيشتر است.