بوم‌ نظام‌ هاي زراعي و دامي در ايران: ستيزه يا همزيستي؟

تلفيق دام در نظام‌هاي زراعي سابقه بسيار طولاني در تاريخ تكامل كشاورزي دارد. در اين رابطه، اهلي كردن گوسفند و بز در ايران، هم‌زمان با آغاز ديمكاري در منطقه‌هاي خشك در بخش‌هايي از خاور نزديك بوده است و بدين ترتيب دامداري و زراعت هم‌زمان در اين منطقه‌‌ها آغاز شده است. در اين راستا به دليل تضاد سودمندي‌ها هميشه بين دامداران و كشاورزان كشمكش‌هايي مبني بر چگونگي بهره‌برداري از زمين وجود داشته است، اما اين تضاد هيچگاه نتوانسته است سودمندي‌هاي مشتركي كه اين دو قشر در تلفيق دام و زراعت كسب مي‌كنند را زير تاثير خود قرار دهد و بدين ترتيب آن‌چه كشاورزي تلفيقي ناميده مي‌شود در همه منطقه‌هاي جهان رايج شده است. بخش چشمگيري از اين فرآيند به دامداران عشاير مربوط است كه در قبال تهاتر توليدهاي دامي و كود از پسماندهاي زراعي و پس‌چراي غلات استفاده مي‌كردند و اين نوع سازگاري و تلفيق در حقيقت در مقياس كلي مطرح بوده است. تلفيق در سطح مزرعه‌ نيز با تركيب دامداري با كشت علوفه، استفاده از پسماندهاي محصول‌هاي زراعي و باغي و چرا در سطح مراتع توسط دامداران روستايي صورت مي‌گرفته است. پسماندهاي گياهان زراعي، جاليزي و باغي يكي از اين منابع غذايي در كشاورزي تلفيقي است. آن‌چه تا كنون رايج بوده است مصرف اين پسماندها براي تعليف دام‌هاست اما امروزه از يك سو موضوع كمبود شديد مواد آلي خاك‌هاي ايران، گسترش روش‌هاي مبتني بر اصول كشاورزي پايدار مانند كشاورزي حفاظتي، توليد كاغذ و سوخت‌هاي زيستي، رقابتي براي اين مواد مطرح كرده است و از سوي ديگر نسل قديمي دامداران و كشاورزان كه متكي به اين سيستم‌ها بوده‌‌اند در حال حذف شدن از اين عرصه‌ها بوده و نسل جديد نيز ميل چنداني به ورود به چرخه دامداري و كشاورزي ندارد. بنابراين بايد زمينه‌ها و انگيزه‌هاي قوي براي جذابيت اين حرفه‌ فراهم شود. چون كشاورزي در ايران خرده‌مالكي است لازم است هر گونه برنامه‌ريزي كه قرار است انجام شود با توجه به اين واقعيت خرده‌‌مالكي باشد و هر نوع تلفيق دام و كشاورزي نيز در قالب فناوري‌هاي نوين براي كشاورزي خرده‌‌پا و با توجه به توان اقليمي هر منطقه صورت گيرد.