بررسي تأثيرپذيري صفوه‌الصفا از رساله قشيريه

صفوه‌الصفا از معتبرترين كتاب‌هاي عرفان و تصوف و يكي از اساسي‌ترين منابع در شرح حال شيخ صفي (650‑735 ق)، جدّ اعلاي پادشاهان صفوي است. رساله قشيريه نيز از كتاب‌هاي مهم تصوف است كه در حلقه‌هاي درسي قرن هشتم به آن توجه مي‌شد. تأثّر شيخ صفي در صفوه‌الصفا از رساله قشيريه بيش از منابع ديگر بوده است؛ درواقع برخي از تفسيرهاي شيخ صفي بر اصطلاحات عرفاني نتيجه تفسير و بسط موجزگويي‌هاي عارفاني مانند قشيري است؛ به‌طوري كه عبارت‌هاي رساله قشيريه با اندكي اختلاف در صفوه‌الصفا نقل شده است. اين همگوني و همساني بين دو اثر عرفاني نشان‌دهنده سرچشمه‌اي واحد براي انديشه‌هاي عرفاني اين دو عارف و نزديكي آرا و عقايد آنهاست. هدف اين پژوهش، بررسي ميزان تأثيرپذيري صفوه‌الصفا از رساله قشيريه به روش تحليلي‌توصيفي و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي است. حال، جمع و تفرقه، غيبت و حضور، تلوين و تمكين، محاضره و مكاشفه و مشاهده، بواده و هجوم، صحو و سكر، شاهد، هيبت و انس، لوايح و لوامع و طوالع اصطلاحاتي است كه درباره آنها شيخ صفي با قشيري هم‌عقيده بوده و تعريف يكساني با قشيري ارائه داده است. شيخ صفي به‌سبب همين هم‌نفسي با قشيري‌ها بود كه توانست محدوده‌هاي وسيعي از ممالك اسلامي و غيراسلامي را تحت نفوذ معنوي خود درآورد.