تحليل و بررسي ماهيت روح القدس از منظر عقل و دين

روح القدس يكي از مباحثي است كه هم به لحاظ درون ديني در مباحث قرآني و روايي مورد توجه است و هم به لحاظ برون ديني قابل مقايسه تطبيقي است. در اين مقاله، سعي شده است تا ماهيت آن به هر دو لحاظ واكاوي شود. در اين راستا چهار ديدگاه مورد بررسي قرار گرفته است. ديدگاه غالب مفسران اين است كه روح القدس همان جبرئيل و در واقع از سنخ فرشتگان است. ديدگاه فلسفي نيز روح القدس را همان جبرئيل مي‌داند و اين دو را با عقل فعال يكسان مي‌انگارد. ديدگاه روايات اما، روح القدس را مخلوقي مغاير و بزرگتر از فرشتگان مي‌داند. روح القدس در مسيحيت، يكي از اقانيم ثلاثه است كه داراي صفات الوهي است. با نقد و بررسي اين ديدگاه‌ها به اين نتيجه مي‌رسيم كه روح القدس غير از جبرئيل و عقل فعال فلسفي است و همچنين، فاقد صفات الوهي است. بلكه مخلوقي بيش نيست كه كارش افاضه علمي به انبياء و تسديد عملي آنان است. و اقسامي دارد كه يكي روح القدس مشترك ميان اوليا و اوصياء است و ديگري، مخصوص پيامبر اسلام(ص) و ائمه: مي‌باشد.