فيتوگرافي: روش منسوخ جهاني، روش شايع ملي: نامه به سردبير

Fetography: The global outdated procedure, the national prevalent procedure: letter to the editor

اثرات سرطان‌زاي پرتوهاي يونيزان به‌خوبي مستند شده است. حساسيت بافت‌هاي مختلف بدن در برابر اثرات زيان‌بار پرتو متفاوت است. اين حساسيت بستگي به حساسيت سلول‌هاي تشكيل‌دهنده آن بافت دارد. بيشترين حساسيت پرتويي در زمان رشد جنيني و در كودكي وجود دارد. تخمين زده مي‌شود حساسيت پرتويي جنين نسبت به اثرات سرطان‌زاي پرتوگيري حدود 10 برابر بيشتر از بزرگسالان باشد و در اين ميان لوسمي يا سرطان خون بارزترين اثر پرتوگيري با سطوح پايين پرتوهاي يونيزان مي‌باشد. از اين‌رو ضروري است كه تا حد امكان از پرتوگيري جنين اجتناب شود و يا در مواقع ضروري، پرتوگيري به كمترين مقدار ممكن كاهش يابد. فيتوگرافي (Fetography) راديوگرافي از جنين پيش از زايمان است كه در دهه‌هاي گذشته براي موارد متعددي مانند تاييد مرگ احتمالي جنين، تعيين حاملگي تكي و يا چندگانه (Single or multiple pregnancy) و عمدتا براي تعيين وضعيت جنين در رحم (Cephalic/breach) انجام مي‌شده است. با پيشرفت سريع تكنولوژي در دو دهه گذشته و افزايش آگاهي بشر از اثرات زيان‌بار تشعشع بر جنين، به جهت حفظ سلامت جامعه، فيتوگرافي كاملا منسوخ گرديده و سونوگرافي جايگزين آن شده است. سونوگرافي از امواج التراسوند استفاده مي‌كند و فاقد پرتوهاي يونيزان مي‌باشد و تاكنون اثر بيولوژيكي از آن گزارش نشده است. درحالي‌كه در ميان تمام آزمون‌هاي راديوگرافيكي، فيتوگرافي همراه با بالاترين دوز تحويلي به جنين و مادر است، شواهد نشان مي‌دهد كه فيتوگرافي، اين روش تهاجمي و منسوخ شده جهاني، همچنان در ايران و به‌ويژه در بيمارستان هاي آموزشي به وفور انجام مي‌شود. در تنها مطالعه‌اي كه در سال 2015 توسط گروهي از پژوهشگران داخلي انجام شد، شيوع فيتوگرافي در محدوده زماني مارس 2013 تا مارس 2015 در شهر اهواز بررسي و گزارش گرديد كه در مجموع 3741 زن باردار جهت تعيين وضعيت جنين به واحد تصويربرداري پزشكي مراجعه كرده بودند كه از اين تعداد67/5% با پرتوي ايكس و 32/5% با سونوگرافي تصويرگيري شده بودند. به‌نظر مي‌رسد نياز است دستوركار جامعي توسط ارگان‌هاي ذيربط از جمله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و همچنين امور حفاظت در برابر اشعه سازمان انرژي اتمي ايران تنظيم گردد، به‌طوري‌كه از اين پس براي تعيين وضعيت حاملگي از سونوگرافي استفاده شود و از پرتوگيري غيرضروري جنين اجتناب گردد.