عقل جهانداري در انديشه‌ي ايرانشهري؛ مقايسه‌ي نامه‌ي تنسر و سياست‌نامه‌ي خواجه‌نظام‌الملك

هدف پژوهش حاضر بررسي و واكاوي دو متن كهن در انديشه‌ي سياسي ايران، يعني نامه‌ي تنسر و سيرالملوك خواجه ‌نظام الملك به لحاظ پيروي از يك الگوي مشترك در مواجهه با مصايب روزگار خويش و نيز چارچوب‌هاي مشترك انديشه سياسي آنان است. در اين راستا، پژوهش با روش توصيفي تحليلي، به بررسي تداوم و بقاي انديشه‌ي سياسي ايرانشهري، الگوي انديشه‌ي سياسي ايرانشهري در تاريخ تمدن ايران و چگونگي ترسيم وجوه اصلي آن را در قالب يك مدل پرداخته است. تحليل محتواي كيفي اين دو اثر با استفاده از نظريه‌ي بحران توماس اسپريگنز نشان داد كه اين دو چهره‌ي تاريخي، در دو برهه‌ي متفاوت از تاريخ ايران زمين، در شناسايي چيستي بحران، ريشه يابي علل و چرايي آن و ارائه‌ي راهكار و چگونگي برون رفت از آن، به شيوه اي مشابه عمل كرده اند. آن‌ها با بهره‌گيري از ميراث عقل جهان‌داري و مؤلفه‌هاي آن همچون جايگاه برتر فرمانرواي آرماني، بازيابي وحدت در كثرت، حفظ اعتدال و در پيش‌ گرفتن راه ميانه، فرزانگي و خرد، دادگري و عدل، پاسداشت سلسله ‌مراتب و انسجام اجتماعي درپي خروج از بحران‌هاي زمانه‌شان برآمده‌اند.